Thế là được giải phóng, những kẻ lý trí trong ngành kinh doanh
nhà ở lưu động đã chia nhỏ các khoản thanh toán trả chậm, làm cho
việc vay mượn trở nên dễ dàng hơn nữa. Vì thị trường bất động sản
bùng nổ, cho nên các hình thức tín dụng nhà đất rủi ro hơn – cùng
với các khoản vay thương mại, kinh doanh, tín chấp sinh viên và các
hình thức vay khác – cũng lây lan như một thứ vi-rút cúm trong nhà
trẻ. Những hình thức tín dụng này, như tín dụng nhà ở lưu động, được
bảo hiểm, được “chứng khoán hóa” và bị đầu cơ hết lượt này đến
lượt khác qua các hợp đồng hoán đổi rủi ro khi người vay mất khả
năng chi trả. Đồng thời, nhiều loại hợp đồng chứng khoán phái
sinh khác kỳ lạ hơn cũng sinh sôi nảy nở theo.
Trong thư gửi cổ đông năm 2002, Buffett gọi các hợp đồng phái
sinh là “kỳ lạ”, rằng chúng là “những quả bom hẹn giờ” đang nở rộ
không được kiểm soát và sẽ tạo ra một phản ứng dây chuyền dẫn tới
một thảm họa tài chính. Tại đại hội cổ đông năm này, Charlie Munger
đã chỉ rõ những động cơ kế toán đen tối trong việc thổi phồng lợi
nhuận thu về từ các hợp đồng phái sinh và kết luận: “Nói rằng
công tác kế toán các khoản phái sinh ở Mỹ là rác rưởi là xúc phạm
đến… rác rưởi!” Trong thư gởi cổ đông năm 2003, Buffett viết về
các hợp đồng phái sinh như “một thứ vũ khí tài chính có sức hủy diệt
hàng loạt.”
Có quá nhiều thương vụ kiểu này đang tồn tại, ông
viết, đến mức chúng đã hình thành một chuỗi mắt xích bao quanh
cả trái đất này. Bất chấp lời khuyên từ các mô hình toán học của
họ, rằng chỉ nên mua chứ không nên bán để tránh một cơn khủng
hoảng, khi rắc rối xuất hiện, các nhà đầu tư bỏ chạy tán loạn ra
khỏi vũng nước uống của mình như một đàn hươu cao cổ ra sức
trốn chạy trước một con sư tử hung tợn. Và trong khi nhiều người
rõ ràng đang tham gia vào thị trường này, thì thực ra có một nhóm
lớn các định chế tài chính luôn có khuynh hướng thống lĩnh nó
bằng cách sử dụng các đòn cân nợ. Họ có các loại tài sản khác dường
như không có liên quan gì đến những hợp đồng phái sinh này,
