Tôi là người nhiều sầu, nhiều bệnh, cô là trang nghiêng nước nghiêng thành
. Đại Ngọc
nghe thấy câu ấy, mặt và tai đỏ bừng lên, lập tức dựng ngược lông mày, như cau lại mà
không phải là cau, trố hai con mắt, như trợn mà không phải trợn. Má đào nổi giận, mặt
phấn ngậm hờn, trỏ vào mặt Bảo Ngọc: Anh nói bậy, muốn chết đấy! Dám đem những lời
lẳng lơ suồng sã lăng nhăng để khinh nhờn tôi! Tôi về mách cậu mợ đấy” (hồi 23). Điều
đó làm cho nàng trở nên đáng yêu và tội nghiệp, làm cho nàng trở nên nhiều nữ tính hơn.
Không một nét giả dối, nàng là một nhân vật đã hiện ra với chiều sâu tâm lý đa dạng,
được bộc lộ qua tình yêu, qua những quan hệ khác. Phút cuối cùng nàng nghe nói Bảo
Ngọc sắp lấy vợ, và người được chọn sẽ là người trong phủ, nàng chắc mẫm người đó sẽ
là mình, chứa chan hy vọng, và từ đau buồn tuyệt vọng, trong ốm đau, nàng trở lại sống
linh hoạt, tươi đẹp… Ai hay đó là phút nàng ở gần sự kết thúc nhất. Những cảnh như vậy
làm cho nhân vật thực, gần gũi, phong phú, hấp dẫn… và về mặt soi rọi tâm lý nhân vật,
đã đạt đến trình độ của nhân vật tiểu thuyết hiện đại. Hồng Lâu Mộng có tất cả 235 nhân
vật đàn ông, 213 nhân vật đàn bà (một khối lượng nhân vật khổng lồ! trong “Chiến tranh
và hòa bình” có chừng 500 nhân vật). Làm chủ chừng ấy nhân vật, miêu tả, cá tính hóa
họ một cách có hiệu quả là một sáng tạo phi thường. Trong số đó, nổi bật lên sự mô tả và
xây dựng nhân vật Tiết Bảo Thoa. Tiết Bảo Thoa là một tính cách gần như đối nghịch với
Lâm Đại Ngọc, Giả Bảo Ngọc; chính những nhân vật trong Hồng Lâu Mộng đã phát triển
trong sự đối nghịch như vậy, làm cho cuốn tiểu thuyết có nhiều gương mặt, nhiều hợp
âm. Tiết Bảo Thoa là một nhân vật phụ nữ lý tính. Nàng còn ít tuổi mà đầy bản lĩnh, ở
nàng tất cả đều đúng mực, hợp lý, logic, nàng là hiện thân của nguyên lý đạo đức phong
kiến. Bao giờ nàng cũng là một người con gái sống cho gia đình, sống cho ý định người
khác và ý định đó luôn được nàng chấp nhận vì đó cũng chính là của nàng. Sự hòa hợp
giữa nàng và gia pháp phong kiến là điều hoàn toàn tự nguyện. Nàng là người có học,
xem nhiều sách, biết làm thơ, nhưng hãy nghe nàng tâm sự (cũng là răn đe Đại Ngọc):
“Bọn con gái chúng ta không biết chữ càng tốt… Ngay đến cả việc làm thơ, viết chữ đã
không phải là phận sự chị em mình, mà cũng không phải phận sự của bọn con trai nữa.
Người con trai đọc sách nhiều phải hiểu nghĩa lý để ra giúp dân trị nước mới đúng…”
Với Bảo Ngọc, một người không yêu nàng, nhưng nàng theo sự sắp đặt của bề trên, lấy
Bảo Ngọc không một chút tự ái; nàng làm bổn phận của người vợ, khuyên giải chồng, “lý
sự” với chồng: “… chứ bây giờ gặp đến vua thánh, nhà ta mấy đời đội ơn triều đình, cha
ông được hưởng biết bao sung sướng…” Nếu nói “bản chất” và “bản lĩnh” giai cấp thì
quả nàng là hiện thân của giai cấp. Nàng có ác không? Có. Khi con hầu Kim Xuyến nhảy
xuống giếng tự tử, Vương phu nhân cảm thấy lương tâm cắn rứt, nhưng nàng thì không,
nàng tươi cười, an ủi đổ lỗi cho Kim Xuyến và nói: “Dì cũng chẳng nên lo lắng buồn bã
làm gì, chỉ cần cho vài lạng bạc làm ma cho nó là trọn tình chủ tớ rồi”. Nàng có giả dối
không? Có. Nàng đã bày kế “ve sầu thoát xác” để đánh lừa bọn con hầu, tránh điều bất
lợi cho mình. Bảo Thoa lúc nào cũng tỉnh táo, cũng lắm mẹo! Nhưng nàng có đáng
thương không? Nàng ít nhiều cũng yêu Giả Bảo Ngọc mà tự kiềm chế, và cuối cùng, với
tất cả sức lực và nghị lực, với tất cả sự chân tình, nàng muốn có hạnh phúc trong cuộc
sống phong kiến với Bảo Ngọc, nhưng rốt cuộc nàng cũng trở thành một nhân vật bi kịch.
Bi kịch của nàng là bi kịch của một người trung thành với đạo đức phong kiến. Gần với
tính cách của Tiết Bảo Thoa là Vương Hy Phượng. Đó cũng là một nhân vật nữ hết sức
