không do tài hoa hay đức độ, chỉ cần nấu bún bò ngon cũng đủ cho cả nhắc
nhở như "Bún bò mụ Rớt", bán thuốc Cẩm Lệ ngon cũng đủ lưu danh hậu
thế như "Thuốc lá mụ Cửu Ới", hoặc chỉ cần to béo, đẫy đà khác người như
Mụ Liếc cũng được nhiều người biết đến.
Mụ Cửu Ới
Chắc tên là Ái nhưng người ta đọc trại ra là Ới - là chủ một cửa tiệm
bán thuốc lá Cẩm Lệ ngon nổi tiếng trước năm 1960. Hầu hết dân Thừa
Thiên đều hút thuốc của mụ pha chế, ngay dân các tỉnh lân cận như Quảng
Trị, Quảng Nam cũng gởi mua cho được thuốc này. Có điều buồn cười:
Thuốc lá Cẩm Lệ lại do làng Cẩm Lệ thuộc tỉnh Quảng Nam sản xuất, đưa
ra Huế. Không hiểu mụ Cửu Ới phù phép làm sao mà thuốc của mụ đã
khiến người ta ghiền như ghiền ma túy. Các o gái Huế thuộc "đợt sống
mới" rất sợ mùi gắt của thuốc này nhưng o nào cũng biết mặt mụ Cửu Ới vì
họ thường bị mẹ sai đi mua thuốc Cẩm Lệ, o nào tắc trách mua thuốc ở
hàng khác thế nào cũng bị "mạ rầy". Thuốc Cẩm Lệ được tước cọng, phơi
khô, cọng lá thuốc được sắc lên như sắc thuốc Bắc xong tưới lên lá thuốc.
Lá thuốc trở thành màu đen, được cuộn lại từng cuộn tròn như xúc xích. Có
thợ chuyên môn dùng dao bầu thái lá thuốc thành từng lát mỏng, dựng
trong lá chuối tươi và giữ trong những bao thuốc làm bằng bẹ chuối cho
thuốc khỏi khô. Người Huế không vấn thuốc Cẩm Lệ như các bà con trong
Nam quấn thuốc Rê Gò Vấp. Họ vấn theo kiểu sâu kèn, đầu to, đầu nhỏ
trông có vẻ mảnh mai, thanh cảnh. Nhất là vấn thuốc để cúng ông bà, đặt
lên cơi đồng cùng với cau trầu thì điếu thuốc lại càng được chăm chút hơn.
Thuốc vấn bằng giấy quyến (giấy quyến được rọc và bán từng dung). Đuôi
điếu thuốc có chỗ gập lại, khi hút thì dùng răng cắn chỗ gập này phun đi rồi
mới hút. Hút xong, còn lại cái tàn thì dán ngay lên cột nhà hay vách tường,
khi nào thiếu thuốc, chưa mua kịp thì gỡ tàn ra hút lại.
Mụ Cửu Ới không còn nữa nhưng tiếng tăm thuốc lá của mụ Cửu Ới
vẫn còn vì có một thời, đến nửa thế kỷ, thuốc Cẩm Lệ đã gắn bó với rất
nhiều gia đình người Huế.
Mụ Liếc
Mụ chi vóc dáng đẫy đà
