(Hương Giang hiểu phiếm)
Với Hàn Mặc Tử, sông Hương lại gắn với thôn Vĩ, với những hàng
cau và ngôi vườn xanh mướt lúc nắng lên, và khi đêm xuống, sông Hương
trở thành một dòng sông trăng:
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay
(Đây thôn Vỹ)
Văn Cao, trong một đêm đàn lạnh trên sông Hương thưở nào đã không
thể quên hình ảnh của một vạt áo xanh tri âm, tri kỷ:
Em cạn lời thôi anh dứt nhạc
Biệt ly đôi phách ngó đàn tranh
Một đêm đàn lạnh trên sông Huế
Ôi nhớ nhung hoài vạt áo xanh
(Một đêm đàn lạnh trên sông Huế)
Cũng trên dòng sông đó, với trời trong veo, nước trong veo, nhưng Tố
Hữu, con chim đầu đàn của thi ca cách mạng Việt Nam, thuở đất nước còn
chìm trong đêm dài nô lệ đã xót thương cho thân phận của những cô gái
trên sông:
Tình ơi gian dối là tình
Thuyền em rách nát còn lành được không?
Răng không cô gái trên sông
Ngày mai cô sẽ từ trong tới ngoài
Thơm như hương nhụy hoa lài
Sạch như nước suối ban mai giữa rừng
(Tiếng hát sông Hương)
Số phận của dòng sông cũng gắn liền với số phận của lịch sử, số phận
của một vùng văn hóa. Đến một ngày sông Hương lại an lành, trở về với
nguyên dạng một dòng sông trong xanh, sạch bóng quân xâm lược. Sông
lại chảy rất sâu vào lòng người như Thu Bồn đã nhận ra:
Con sông dùng dằng con sông không chảy
Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu
(Tạm biệt Huế)
