phấn của kinh thành, những điệu lý Huế lại một lần nữa được các Nho sĩ,
quan lại say mê nghệ thuật trau chuốt nâng niu, lời ca ngày càng thêm mượt
mà, tao nhã, đường nét giai điệu ngày càng uyển chuyển, luyến láy điệu
nghệ hơn.
Từ đó, một hệ thống ca nhạc có tính bác học và cung đình là ca Huế
đã ra đời. Dù vẫn mang âm hưởng đậm đà của những điệu hò, điệu lý,
nhưng thanh âm và điệu thức của ca Huế đã được nâng cao và phát triển
phong phú với hệ thống những điệu Nam, điệu Bắc, hơi dựng, hơi ai; hệ
thống nhạc cụ tam tấu: tranh-nhị-nguyệt, tứ tuyệt: tranh-tỳ-nhị-nguyệt, ngũ
tuyệt: tranh-tỳ-nhị-nguyệt-tam, lục tuyệt: tranh-tỳ-nhị-nguyệt-tam-bầu, gắn
với sáo, kèn, song loan, sanh tiền, trống, tam âm... đa dạng, đòi hỏi một lối
chơi điệu nghệ, luôn phải tuân thủ những niêm luật nghiêm ngặt về khúc
thức, giai điệu và cung bậc.
Ra đời gắn liền với cung điện, dinh phủ ngào ngạt trầm hương, ca Huế
đã trở thành một hình thức âm nhạc thính phòng sang trọng của vùng đất đế
đô. Và rồi từ những bến nước kinh thành, trên dòng sông lững lờ thơ mộng,
ca Huế lại bước xuống những khoang thuyền để cùng với những tao nhân
mặc khách dạo lên những cung đàn, lời ca làm say đắm lòng người.
Hàng chục bài bản ca Huế: Cổ bản, Lộng điệp, Đoản xuân, Lưu thủy,
Phẩm tiết, Nguyên tiêu, Hồ Quảng, Liên hoàn, Bình bán, Tây mai, Kim
tiền, Xuân phong, Long hổ, Tẩu mã, Nam ai, Nam bình, Nam xuân, Hành
vân, Phú lục, Tứ đại cảnh... đã dần dần lược bỏ phần lời, tham gia cùng với
các bài Đăng đàn cung, Đảo ngũ cung, Ngũ đối thượng - hạ, Long ngâm,
Phụng vũ, Xàng xê, Bông man, Cung nam... hình thành hệ thống lễ nhạc
cung đình Huế với các dàn khí nhạc được tổ chức đầy tính chuyên nghiệp
như Đại nhạc, Nhã nhạc, Huyền nhạc... với những nghi thức trình tấu long
trọng trong các dịp tế lễ, yến tiệc, hội triều. Lễ nhạc cung đình Huế không
chỉ xuất hiện trong cung điện, lăng miếu, đền đài... mà còn réo rắt trên các
đội ngự thuyền của triều đình ngang dọc trên sông Hương.
Không chỉ là không gian làm sản sinh và nuôi dưỡng nghệ thuật diễn
xướng truyền thống, sông Hương còn là không gian lễ hội độc đáo của xứ
Huế.
