- Ông cụ ơi hôm nay là mười tư tháng hai, chính là ngày triều cường
đấy. Nước bắt đầu lên từ giờ mùi qua giờ hợi là tới đỉnh triều, sang giờ tí là
nước bắt đầu xuống. Đỉnh triều cao tới hơn hai sải, xuống thấp nhất chỉ còn
độ ba gang tay thôi. Đấy, ông cụ cứ nom cái ngấn nước cao nhất và thấp
nhất là mức nước thường ngày đấy.
- Thế còn tháng ba thì sao, lão bà có nhớ tháng ba thì ngày nào nước
triều lên cao nhất không ạ, và cả khi nó xuống thấp nhất có chênh nhau
nhiều không.
Hưng Đạo khéo gợi chuyện, bà lão hàng nước cứ kể vanh vách:
- Ông cụ à, tôi nghiệm có một điều rất lạ là nước chở mã rằm tháng
bảy thường lên cao nhất trong năm. Nhưng sự cao thấp trong các năm lại
không đều nhau. Chỉ riêng con nước triều vào thượng tuần tháng ba, tức
vào ngày mồng tám tháng ba hằng năm là năm nào cũng như năm nào và
đều ở đỉnh cao nhất trong cả ba tháng xuân.
- Thế hả cụ, - Hưng Đạo hỏi chen vào - Khoảng nào nó lên nhanh
nhất và nó xuống mạnh vào lúc nào cụ có nhớ không? Đỉnh triều cường độ
mấy sải nước?… Hưng Đạo cứ hỏi dồn dập những điều ông cần biết.
Lão bà vừa bỏm bẻm nhai trầu vừa lắng nghe điều ông cụ hỏi.
Nhả miếng bã trầu cầm tay, miệng nhổ phì phì mấy miếng vụn cau
vụn vỏ bám quanh lợi, bà cụ đưa hai ngón tay lên tém nước quết trầu ở hai
khóe miệng rồi thủng thẳng đáp:
- Ông cụ à, khoảng nửa đêm mùng bảy tháng ba là nước lên mạnh, tới
gần sáng ngày mùng tám tháng ba đỉnh triều lên tới hơn ba sải tay, lúc ấy
nước mới bắt đầu rút. Nhưng nước rút mạnh nhất vào khoảng từ giờ thìn
đến giờ ngọ. Khi ấy mực nước thấp nhất chỉ còn non một sải thôi, vậy là độ
chênh tới hơn hai sải nước đấy ông cụ ạ. Tới chiều nước lại bắt đầu lên,
nhưng qua ngày mồng chín thì đỉnh triều thấp hơn ngày mồng tám đến cả
sải tay.
Nghe bà lão nói những con số về độ sâu nông của các con sông trong
vùng, và mức nước triều lên xuống Hưng Đạo thấy yên tâm về các kết quả
