- Lúc con bắt đầu đi làm, con còn bé hơn nó.
Giôn trễ môi, ra điều cậu cảm thấy như thế là không công bằng, nhưng
rồi lại cụp môi xuống ngay. Cậu buồn thỉu quay gót, đi thẳng vào trong nhà
và leo lên giường ngủ. Cửa phòng của cậu để ngỏ đón hơi ấm từ dưới bếp
phả lên. Trong bóng nửa tối nửa sáng, cậu cởi quần áo và nghe thấy tiếng
mẹ mình nói chuyện với bà hàng xóm rẽ vào ngôi nhà chơi. Bà mẹ khóc,
ngắt quãng bởi những tiếng xì mũi nghe yếu ớt.
Tôi không hiểu đầu óc thằng Giôn ra sao nữa, - cậu nghe rõ tiếng mẹ
mình nói. – Trước đây cháu nó không thế đâu. Nó hiền lành như bụt ấy. -
Dẫu sao cháu nó cũng ngoan bà ạ, - bà mẹ vội bênh con. – Cháu làm việc
chăm chỉ, mà thật ra cháu nó đi làm lúc còn bé quá. Nhưng đâu có phải lỗi
tại tôi. Xin dám chắc với bà là tôi cũng đã cố gắng hết sức mình rồi.
Tiếng xì mũi cứ tiếp tục mãi không thôi, và cậu bé Giôn lẩm bẩm trong
miệng cho đến lúc hai mí mắt nhắm lại:
- Bắt người ta làm việc chăm chỉ để cho mình sướng chứ gì?
Sáng hôm sau còn đang say sưa cậu lại bị mẹ gọi giật dậy. Ăn qua bữa
ăn sáng rau dưa xong, cậu lại thất thểu bước qua bóng tối, đến khi cậu xây
lưng lại và đến qua cổng nhà máy, ánh sáng nhợt nhạt của ban ngày đã xuất
hiện trên những nóc nhà. Lại một ngày nữa trôi qua, và cứ như thế tiếp diễn
triền miên, chẳng có ngày nào khác ngày nào.
Dẫu sao cuộc đời của cậu cũng có nhiều vẻ, đó là vào những lúc cậu
thay đổi công việc hay lúc ốm đau. Lúc mới lên sáu tuổi, cậu đã là cha, là
mẹ bé của thằng em Uyn-lơ và của những đứa em bé hơn. Lên bảy tuổi đi
làm ở nhà máy dệt, đánh ống suốt chỉ. Khi lên tám, cậu vào làm ở một nhà
máy khác. Công việc mới thật vô cùng dễ làm. Cậu chỉ việc ngồi xuống
cầm lấy cái gậy nhỏ và giữ cho cuộn vải dệt tuôn ra từ miệng một cái máy
để vải không chạy chệch ra ngoài, mà phải chạy qua chỗ cậu ngồi, theo một
