nuốt phăng cả cái danh dự người công dân, người thượng lưu lẫn người
công giáo của mình. Vị nguyên lão nghị viên này là một công cụ, một kẻ nô
lệ, một con rối nhỏ trong tay một tên trùm kinh doanh chính trị bất nhân, vô
học [46]; vị thống đốc kia và vị chánh án nọ cũng vậy, cả ba vị đều có giấy
đi xe lửa không mất tiền; và tất cả cái bộ máy kinh doanh chính trị, tên trùm
bộ máy đó và công ty xe lửa cấp giấy phép đi không mất tiền kia đều thuộc
quyền sở hữu một nhà tư bản mặt mày bóng loáng những mỡ.
“Thế đấy. Tôi tưởng lạc vào cõi thiên đường, nhưng tôi đã thấy mình
giữa cái sa mạc hoang vu của chủ nghĩa con buôn. Tôi chẳng tìm thấy cái gì
khác ngoài sự ngu si dốt nát, trừ trong lĩnh vực kinh doanh. Tôi chẳng thấy
gì là trong sạch, là cao cả, là sinh động, mặc dù tôi thấy nhiều kẻ còn sinh
và còn động sờ sờ ra đấy với tất cả cái thối tha của chúng. Tất cả tôi chỉ
thấy ích kỷ và nhẫn tâm một cách kỳ quái, duy vật một cách thô bỉ, tham
lam và quá ư thực tiễn”.
Ernest còn nói cho họ nghe rất nhiều về họ và về sự thất vọng của anh.
Về mặt trí tuệ, họ làm cho anh phát ngấy; về mặt đạo đức và tinh thần, họ
làm cho anh phát tởm; thành ra anh rất vui mừng trở lại với những người
cách mạng của anh, những con người trong sạch, cao cả và sinh động, hoàn
toàn khác các nhà tư bản.
- Và bây giờ, để tôi nói cho các ngài nghe về cuộc cách mạng đó, – anh
tiếp.
Nhưng trước hết, tôi phải nói rằng những lời công kích kịch liệt của
anh không hề khiến họ nao núng. Tôi nhìn ra bốn xung quanh thấy họ vẫn
lên mặt cao hơn những lời kết tội của anh. Tôi nhớ lại câu anh nói với tôi:
công kích họ về mặt đạo đức không ăn thua gì hết. Nhưng dẫu sao tôi thấy
cái ngôn ngữ táo tợn của anh đã bắt đầu tác động đến cô Brentwood. Cô tỏ
vẻ bối rối, lo sợ.
Thoạt đầu Ernest nói về đạo quân cách mạng. Anh cho những con số về
sức mạnh của đội quân này, theo kết qua bầu cử ở các nước. Cử toạ bắt đầu
xao xuyến. Sự chăm chú hiện rõ trên nét mặt họ và tôi nhận thấy môi họ
đều bị mím lại. Những lời khiêu chiến của anh thế là đã có tác dụng. Anh
nói về tổ chức quốc tế của những người theo chủ nghĩa xã hội. Tổ chức đó
