mình để tìm cách xoa dịu những vết thương xã hội luôn luôn đẻ ra từ sự bất
công của chế độ.
Tôi theo đức Giám mục vào một gian phòng nhỏ, dài chừng mười ba
bộ 1, rộng chừng mười bộ, ở mãi tít nhà trong. Chúng tôi thấy một bà cụ già
bé nhỏ người Đức - sáu mươi tư tuổi, theo lời đức Giám mục. Bà cụ tỏ vẻ
ngạc nhiên khi thấy tôi vào, nhưng bà cụ gật đầu chào rất nhã nhặn và tiếp
tục khâu một chiếc quần đàn ông đặt trên đầu gối bên cạnh bà cụ, ở dưới
sàn, là một đống quần như thế. Đức Giám mục thấy trong nhà hết củi, hết
than, bỏ ra ngoài đi mua.
Tôi cầm một chiếc quần lên và xem xét công việc của bà cụ.
- Thưa bà, có sáu xu đấy thôi, - bà cụ vừa nói vừa khẽ lắc đầu và vẫn
khâu tiếp. Bà cụ khâu chậm, nhưng khâu luôn tay. Hình như bà cụ đã bị cái
động từ "khâu" hoàn toàn chế ngự. - Công phu như thế này mà họ chỉ trả có
bấy nhiêu thôi à? - Tôi ngạc nhiên hỏi. - Cụ làm mất bao nhiêu thì giờ?
- Vâng, họ chỉ trả có thế, - bà cụ trả lời. - Làm xong thì được sáu xu:
mỗi cái khâu mất hai tiếng đồng hồ. Nhưng mà nhà chủ không biết đến
chuyện ấy, - bà cụ vội vàng nói thêm, sợ bị chủ rầy rà sau này. - Tôi làm
chăm lắm. Tôi bị thấp ở cánh tay. Chị em còn con gái họ làm nhanh hơn
nhiều. Họ khâu xong một chiếc chỉ bằng nửa thời giờ của tôi thôi. Ông chủ
ấy rất tử tế. Ông ấy cho tôi mang việc về nhà làm, vì bây giờ tôi già rồi và
tiếng máy chạy ầm ầm làm cho tôi chóng mặt. Ông ấy mà không tử tế thì tôi
cũng đến chết đói...
"Vâng, những người làm ở xưởng, họ được tám xu. Nhưng bà bảo làm
thế nào? Công việc đến người trẻ làm còn chẳng đủ, huống hồ người già...
Thường tôi chỉ nhận được có một chiếc là hết. Thỉnh thoảng mới được như
hôm nay, họ trao cho tám chiếc, phải làm xong trước khi đêm. Tôi hỏi bà cụ
làm việc bao nhiêu giờ, bà cụ trả lời cái đó tuỳ theo từng mùa.
- Mùa nực: đơn đặt hàng ùn đến, tôi làm từ năm giờ sáng đến chín giờ
tối. Nhưng mùa đông trời rét quá. Chưa làm tay đã cóng lại. Thành thử phải
làm khuya hơn, nhiều khi đến tận nửa đêm.
"Vâng, mùa nực năm nay thật là xúi quá. Thời buổi khó khăn. Chắc là
Chúa giận. Một tuần nay ông chủ mới trao cho tôi việc này là một đấy. Kể
ra, không có việc làm thì cũng chẳng dám ăn nhiều. Tôi cũng đã quen thế
