đời, một bầy ô hợp điên cuồng đang gầm lên, hung hăng như một đàn quỷ
dữ.
Chứ còn sao nữa? Đám dân của vực thẳm, họ chẳng có gì mà sợ mất,
ngoài sự cùng cực và nỗi đau khổ phải sống ở trên đời. Và họ được thì được
cái gì? Chẳng được gì hết, trừ một trận trả thù no nê và khủng khiếp. Và
trong lúc nhìn họ, tôi chợt nghĩ trong ngọn thác người cuồn cuộn cháy rực
như nham thạch này, có những người, những đồng chí, những anh hùng của
chúng tôi, sứ mạng của họ là lay thức con mãnh thú của vực thẳm khiến cho
quân thù phải bận tâm đối phó với nó.
Và bây giờ thì một việc lạ lùng xảy đến với chúng tôi. Tự nhiên tôi
thấy mình đổi khác hẳn. Tôi không sợ mình chết, cũng không sợ người khác
chết nữa. Tôi hăng lên và thành một người khác, trong một cuộc sống khác.
Không cần gì hết. Sự nghiệp bị thất bại một lần này, nhưng sự nghiệp sẽ
thành công ở đây ngày mai, vẫn là sự nghiệp này, một sự nghiệp luôn luôn
tốt tươi, luôn luôn cháy rực. Và sau đó, trong cái cảnh khủng khiếp diễn ra
mấy giờ sau, tôi đã có thể giữ một thái độ rất bình tĩnh. Chết không có
nghĩa lí gì. Tôi là một khán giả chăm chú theo dõi các biến cố và có lúc bị
dòng thác cuốn đi, chính tôi lại là người tham gia, thế mới kì cục. Bởi vì
tâm trí tôi đã bay bổng lên những vì sao giá lạnh và đã nắm lấy một cái
thước đo để đo các giá trị một cách thản nhiên. Nếu không thế thì tôi đã
chết rồi.
Đám người ô hợp đi qua chừng một nửa dặm thì phát hiện ra chúng tôi.
Một người đàn bà rách như tổ đỉa, hai má hóp sâu và đôi mắt đen ti hí sắc
như dao chợt nom thấy Hartman và tôi. Người đó thét lên lanh lảnh, xông
lại. Một bộ phận của đám người ô hợp kia chạy ùa theo. Ngay lúc ngồi viết
những dòng này, tôi còn tưởng chừng nom thấy mụ ta nhảy xổ đến chỗ tôi
trước mọi người chừng một bước, mái tóc hoa râm rối bù bay tạt lại đằng
sau, máu từ một vết thương trên đầu chảy xuống dòng dòng, tay phải cầm
một cái rìu bổ củi, bàn tay trái nhăn nheo khô đét co quắp như móng diều
hâu. Hartman nhảy xổ ra đứng trước mặt tôi. Lúc đó không phải là lúc giải
thích dài dòng. Chúng tôi ăn bận tươm tất, thế là đủ rồi. Anh thoi một quả
vào giữa hai con mắt cháy rực của mụ đàn bà. Quả đấm chắc nịch của anh
làm cho mụ ta suýt ngã bổ chửng, nhưng va phải bức tường người ở đằng
