những đống đổ nát cao như núi chắn ngang, và chúng tôi lại bắt buộc phải
đi vòng. Chúng tôi như lạc vào trong một trận bát quái và đi rất chậm.
Khu sát sinh (khu lao động, những nhà máy, tất cả mọi thứ) chỉ còn là
những đống hoang tàn lửa thiêu âm ỉ. Tít về phía bên phải, một đám khói
lớn giăng kín một góc trời. Đó là thành phố của Pullman, tên lính lái xe bảo
chúng tôi. Tên lính này, vào buổi chiều ngày thứ ba, đã từng lái xe đi từ đấy
ra, mang theo công văn và tin tức. Theo hắn nói thì mấy trận đánh to nhất
đều xảy ra ở đấy, và có nhiều phố không đi lại vì xác chết chất đầy đường.
Ô-tô chúng tôi ngật ngưỡng vòng qua một toà nhà lớn bị phá hoại nặng,
để tiến vào khu sát sinh và đến đây thì bị một ngọn sóng thây người chặn
lại. Ai trông thấy cũng phải tưởng đó là một ngọn sóng từ dưới biển cuộn
lên. Nhìn cảnh tượng đó, chúng tôi hiểu ngay sự việc đã xảy ra. Một đám
dân đen đổ xô ra góc đường đã bị liên thanh đặt ở một phố ngang quét.
Chính bọn lính đã bị hại. Chắc là một quả bom đã nổ ngay giữa bọn chúng,
bởi vì đám dân đen bị chặn lại cho đến khi người chết và người ngắc ngoải
chồng chất lên nhau thành một ngọn sóng bạc đầu đã xô một lớp nô lệ còn
sống và đầy dũng khí nhào lên phía trước như một lớp bọt biển. Lính tráng
và nô lệ nằm la liệt bên nhau, xác tan như xác pháo, trùm cả lên trên đống
ô-tô và súng đã biến thành sắt vụn.
Ernest nhảy vội xuống xe. Anh vừa chú ý đến một đôi vai quen thuộc
khoác tấm sơ mi vải và một mái tóc bạc cũng quen quen. Lúc đó tôi không
nhìn anh. Mãi đến khi anh đã lại ngồi xuống bên tôi và xe đã mở máy
phóng đi. anh mới bảo: - Giám mục Morehouse đấy!
Chẳng mấy chốc chúng tôi đã ra đến vùng nông thôn xanh tươi. Tôi
quay lại nhìn lần cuối bầu trời mù mịt khói. Một tiếng nổ yếu ớt và xa xôi
vọng lại. Tôi úp mặt vào ngực Ernest khóc, xót xa cho sự thất bại của Cách
mạng. Anh ôm chặt lấy tôi âu yếm.
- Em ạ, chúng ta chỉ thất bại lần này thôi. Không thất bại mãi đâu.
Chúng ta đã học được nhiều kinh nghiệm. Ngày mai, sự nghiệp của chúng
ta lại sẽ dấy lên và sẽ rất mạnh, mạnh vì khôn ngoan, vì kỷ luật.
Ô-tô chạy đến một nhà ga. Chúng tôi sẽ đáp tàu về New York. Chúng
tôi đang đứng đợi ở sân ga thì có ba đoàn tàu rầm rầm chạy qua, đi về phía
tây, phía Chicago. Tàu chật ních những phu phen rách rưới, đám dân của
