nhưng khi đạp xe tới Thư viện, gã mang theo trong lòng một niềm thích thú
mới đối với Herbert Spencer, và vì gã nghe thấy thằng cha ma cà bông cứ
nhắc luôn đến cuốn “Những nguyên lý cơ bản”
[54]
nên gã mượn cuốn đó về.
Và thế là gã bắt đầu khám phá ra một điều vĩ đại. Trước kia gã đã có
lần thử đọc Herbert Spencer và để bắt đầu, gã đó chọn cuốn “Nguyên lý
Tâm lý học.” Gã đã thất bại một cách thảm hại như khi gã đọc bà Blavatsky.
Gã không hiểu gì cả và gã đã gửi trả cuốn sách không đọc hết. Nhưng đêm
nay, sau khi học xong Đại số và Vật lý, và thử làm một bài “xonê,” gã lên
giường, mở cuốn “Những nguyên lý cơ bản.” Đến sáng gã vẫn còn đọc. Gã
không thể nào ngủ được. Ngày hôm đó gã cũng không viết gì. Gã cứ nằm ở
giường cho đến lúc người mỏi nhừ, rồi gã xuống sàn cứng nằm ngửa ra đọc,
giơ quyển sách ở trên mặt, quay hết sang phải lại sang trái. Đêm hôm ấy gã
ngủ và sáng hôm sau viết. Rồi, cuốn sách lại quyến rũ gã, gã đọc suốt buổi
chiều, quên hết mọi việc, quên cả chiều hôm nay là chiều Ruth cho gã tới
gặp. Chỉ mãi đến lúc Bernard Higginbotham đẩy cửa hỏi không biết gã có
cho đây là một quán ăn hay không thì gã mới tỉnh và nhận ra cái thế giới
thực tại chung quanh.
Suốt đời, lúc nào gã cũng bị trí tò mò chế ngự. Gã muốn biết, và chính
lòng ham biết này đã đưa gã đi phiêu lưu khắp đó đây. Nhưng bây giờ học ở
Spencer, gã mới thấy rằng gã chưa hề biết và có lẽ không bao giờ có thể biết
được nếu như gã vẫn tiếp tục đi biển và cứ lang thang cả đời. Gã chỉ mới
lướt qua cái bề mặt của sự việc, quan sát những hiện tượng rời rạc, thu thập
từng mảnh của sự vật, khái quát hóa một cách nông cạn vụn vặt – tất cả đều
không có liên hệ gì với nhau trong một thế giới hỗn độn hay thay đổi, một
thế giới gồm toàn những chuyện bất thường, gặp chăng hay chớ. Trông
cánh chim bay, gã lý luận và có thể hiểu được cơ cấu của nó. Nhưng chưa
bao giờ gã lại có ý nghĩ tìm hiểu, giải thích quá trình phát triển của giống
chim, cách cấu tạo của một cơ thể biết bay. Gã cũng chẳng nghĩ tới là lại có
một quá trình như thế. Gã cũng chẳng bao giờ đoán xem giống chim sẻ phát
triển đến đâu. Nó vốn như thế. Nó vẫn là thế.
Giống chim như thế, thì tất cả các loài khác cũng thế. Những cố gắng
học thử triết học một cách ngu muội không có chuẩn bị trước của gã đã
không đem lại cho gã một kết quả nào. Tất cả luận điểm siêu hình trung cổ
