không nhìn thấy bộ mặt lo lắng của bà chị, cũng không nhận thấy ngón tay
Higginbotham cứ xoay tròn, trông thấy ngón tay ấy gã tưởng như có những
bánh xe đang quay trong đầu lão anh rể.
Cái đã gây ra cho Martin một ấn tượng sâu sắc nhất là sự quan hệ
tương hỗ giữa trí thức - giữa mọi tri thức. Gã vốn là người tò mò muốn hiểu
sự vật, và bất cứ gã thâu nhận được điều gì gã đều phân loại sắp xếp chúng
vào những ô riêng của ký ức. Vì vậy, tri thức về nghề biển, gã có cả một
kho tàng vĩ đại. Về đàn bà, gã cũng có cả một kho tàng lớn lao. Nhưng hai
vấn đề này cũng không có liên quan gì với nhau cả. Giữa hai cái ô của ký
ức ấy, không có một mối quan hệ gì. Vì thế, nếu trong cơ cấu tri thức mà lại
có một quan hệ nào đó giữa một người đàn bà mắc chứng loạn thần kinh
với một chiếc thuyền buồm mang trên đầu mũi một cái máy đo gió, hay
dừng lại trong cơn bão táp, thì gã thấy thật là nực cười và không thể nào có
được. Nhưng Herbert Spencer đã chỉ cho gã thấy không những nó không
nực cười chút nào, mà giữa những cái đó không thể nào không có một mối
quan hệ. Mọi vật đều có quan hệ với tất cả những vật khác, từ những vì sao
xa xôi nhất trong khoảng không bao la đến hằng hà sa số những nguyên tử
trong hạt cát dưới chân ta. Quan niệm mới này làm cho Martin không
ngừng kinh ngạc, gã thấy mình luôn luôn đi tìm mối quan hệ giữa các sự vật
dưới ánh mặt trời và ở phía bên kia mặt trời. Gã liệt kê một bảng danh sách
những sự vật rời rạc không có liên quan tới nhau nhất, và gã băn khoăn bứt
rứt cho đến tận khi gã tìm ra được mối quan hệ giữa chúng với nhau – mối
quan hệ giữa ái tình, thi ca, động đất, lửa, rắn đuôi kêu, cầu vồng, ngọc quý,
những quái vật, mặt trời lặn, tiếng gầm của sư tử, hơi đốt, tục ăn thịt người,
cái đẹp, sát nhân, những kẻ yêu đương, những điểm tựa và thuốc lá. Như
vậy, gã đã tổng hợp vũ trụ lại thành một chính thể, giơ cao lên, nhìn vào đó
đi lang thang qua những ngõ hẻm, đường mòn, rừng rậm, không phải như
một kẻ lữ hành kinh hãi đi trong sự huyền bí dày đặc, tìm một mục tiêu
chưa rõ, mà là một người quan sát, theo dõi tỉ mỉ như trên một tấm hải đồ
và dần trở nên quen thuộc với tất cả những điểm cần phải biết. Và càng biết,
gã càng say sưa thán phục vũ trụ, cuộc sống nói chung và cuộc sống của
riêng gã trong vũ trụ đó.
