thành với nơi làm việc, yêu mọi người và thông cảm với nỗi đau của người
khác. Đối với ông ấy, tôi là đứa con mẫu mực đã phụng dưỡng mẹ lâu nhất
có thể. Cuối cùng thì tôi đã hy vọng rằng mái nhà dành cho người cao tuổi
sẽ đem đến cho bà một sự an ủi mà điều kiện của tôi không cho phép tạo ra.
“Tôi ngạc nhiên, thưa quý ông, rằng người ta tạo ra quá nhiều sự ồn ào
chung quanh việc mẹ anh ta vào trại. Vì nếu cần chứng minh sự tốt đẹp của
những trại như vậy thì phải nói rằng chính nhà nước đã lập nên chúng.” Chỉ
có điều ông ta không nói gì về lễ tang, và tôi cảm thấy đó là chỗ thiếu trong
bài tranh tụng của ông ta. Nhưng vì tất cả những lý luận dài dòng về tâm
hồn của tôi được nói ra trong mấy ngày trời, trong những thời khắc tưởng
như vô tận, tôi có cảm giác rằng mọi thứ trở nên giống như một thứ nước
không màu mà tôi chìm sâu vào đó trong trạng thái lơ mơ.
Cuối cùng thì tôi chỉ nhớ được rằng, từ đường phố, xuyên qua khoảng
không trong phòng xét xử, trong khi luật sư của tôi vẫn tiếp tục diễn thuyết,
tiếng còi rao bán kem vọng đến tai tôi. Rồi từ đâu đó bỗng ùa tới những ký
ức về một cuộc đời không còn thuộc về tôi nữa, nhưng trong đó tôi vẫn tìm
thấy những niềm vui đáng thương nhất và níu bám dai dẳng nhất: hương vị
của mùa hè, khu phố mà tôi yêu, bầu trời buổi tối, tiếng cười và những
chiếc áo choàng của Marie. Tất cả những thứ mà tôi tưởng như vô tích sự ở
nơi này bỗng dâng lên chẹn ngang cổ họng tôi, và tôi chỉ muốn người ta kết
thúc nhanh lên, để tôi trở về phòng giam và vùi vào giấc ngủ. Thật khó mà
hiểu được điều mà luật sư của tôi đang la lên để kết thúc bài diễn thuyết,
rằng các vị bồi thẩm không muốn đưa đến chỗ chết một con người trung
thực chỉ vì một phút sai lầm và đòi hỏi những tình tiết giảm nhẹ đối với tội
trạng mà tôi đã gây ra, và ông ta tin rằng đối với tôi thì sự ân hận suốt đời
đã là hình phạt nặng nề.
Tòa tuyên bố tạm dừng, và luật sư của tôi ngồi xuống với vẻ mệt mỏi.
Nhưng các đồng nghiệp của ông ta đi đến và xiết tay ông ta. Tôi nghe thấy
nói: “Tuyệt vời, anh bạn.” Một trong hai người thậm chí còn lấy tôi làm
bằng chứng: “Hả?” ông ta nói với tôi. Tôi tỏ vẻ đồng ý, nhưng sự tán đồng
của tôi không thực sự chân thành, vì tôi thấy quá mệt mỏi.
