bằng cách tiếp tục chơi với đống đồ chơi đó. Chẳng mấy chốc,
những đứa trẻ khác cũng bắt chước theo nó – nếu nó có thể tiếp
tục chơi thì tại sao chúng không thể chứ? Người giáo viên quá mềm
yếu và không thể ngăn chúng lại, nên khi các vị phụ huynh tới đón
con về thì cả lớp lúc này đã náo loạn và bày đồ chơi khắp nơi.
Liệu người giáo viên đó có thể làm gì trước tình cảnh này mà
không phải dùng đến biện pháp cấm là vũ lực? Theo lý thuyết trò
chơi thì có, nếu cô áp dụng giải pháp kéo-búa-bao như sau: thêm
vào một chiến lược thứ ba có thể đánh lại chiến lược gian dối,
nhưng lại bị chiến lược hợp tác đánh bại. Cô có thể dụ bọn trẻ bỏ
đống đồ chơi (chẳng hạn như cho chúng ăn kem), với điều kiện
đứa nào cất đồ chơi trước sẽ được nhận thêm một phần thưởng
nữa (có thể là một cây kem nữa).
Liệu phương pháp này có hiệu quả không? Theo như tôi thử áp
dụng thì có. Trong một buổi liên hoan dành cho trẻ nhỏ, tôi đã bị bắt
đóng vai một chú hề – một nhiệm vụ bẽ mặt – và phải khiến bọn trẻ
ở
lại dọn dẹp vào cuối buổi liên hoan khi chúng vẫn còn muốn chơi
tiếp. Tôi đã cho tất cả những cô bé cậu bé nào chịu ngừng chơi một
chiếc kem phủ sô-cô-la đặc biệt, kèm thêm một giải thưởng nữa
dành cho những ai dọn xong sớm nhất, đó là được ném tôi bằng
quả bong bóng nước. Vài đứa vẫn quyết định tiếp tục chơi. Số khác
lấy kem nhưng lại không có hứng dọn dẹp. Tuy nhiên, phần lớn
đều tham gia dọn dẹp để đổi lấy cơ hội ném bóng nước cho tôi ướt
sũng.
Bằng cách cho lũ trẻ một cơ hội thoát khỏi hai phương án là tiếp
tục chơi (gian dối) và dọn dẹp (hợp tác) bằng cách đưa ra một
phương án thứ ba, tôi đã lập được một thế cân bằng mới giữa hai
phương án này – cũng giống như cháu trai tôi đã làm, khi chiến
lược “luôn ra búa” trong trò chơi kéo-búa-bao ba-người của nó đã đẩy
cả tôi lẫn mẹ nó vào tình huống trong đó cả hai chúng tôi không thể
