Thế cân bằng Nash đôi khi có thể được dùng để khóa chặt chúng
ta vào một loạt những chiến lược hợp tác và phối hợp, bởi không
bên nào tham gia có thể cải thiện vị thế của mình nếu tiến hành
chiến lược khác. Triết gia David Hume đã nêu một ví dụ khá hay từ
một câu chuyện kể về hai tay chèo đang ngồi cạnh nhau trên một
chiếc xuồng, mỗi người cầm một mái chèo. Ông viết: “Hai người
cùng đẩy mái chèo…. vì một thỏa thuận về lợi ích chung mà không
phải hứa hẹn hay hợp đồng gì với nhau cả”. Họ có động lực hình
thành một liên minh vì lợi ích cá nhân cho cả hai và liên minh này
bền vững vì chẳng kẻ nào được lợi nếu ngồi nghỉ trong khi người
kia mải mê chèo thuyền, vì lúc đó chiếc thuyền sẽ xoay vòng tròn.
Tuy họ mắc kẹt trong một thế cân bằng Nash, nhưng trong trường
hợp này, đó lại là một giải pháp hợp tác, phối hợp.
Khi nhắc đến hợp tác, điểm cân bằng Nash không phải lúc nào
cũng xấu. Như tôi đã lưu ý trong chương 3, nó thường bẫy chúng ta
vào các thế lưỡng nan xã hội, nhưng có một số tình huống (như
trường hợp trên hay tình huống hai người đi ngược chiều nhau)
trong đó điểm cân bằng Nash hóa ra lại là một giải pháp hợp tác,
phối hợp. Các tình huống này không bao gồm thế lưỡng nan xã
hội nào cả – vấn đề ở đây chỉ là ta phải tìm ra các chiến lược thích
hợp.
Kết quả lý tưởng trong những trường hợp này là tìm ra các chiến
lược để hợp tác hiệu quả ở mức tối thiểu – tức là hoàn thành nhiệm
vụ mà không phải bỏ thêm công sức không cần thiết. Theo cách nói
của lý thuyết trò chơi thì hợp tác hiệu quả ở mức tối thiểu là một lựa
chọn chiến lược hiệu quả, vì không có cách nào để ta sắp xếp mọi
thứ sao cho một hoặc vài người được lợi mà không khiến những
người khác chịu thiệt thòi. (Kinh tế học gọi đây là Tình thế tối ưu
Pareto
