các nguyên tắc đó, rồi để cho thằng bé tự suy nghĩ về hành vi
xấu xa của mình. Thỉnh thoảng tôi vẫn còn mơ thấy bà.
Bà Làm sao chịu vậy lại khiến tôi lo lắng vì một lý do khác. Đó
là một người luôn sống theo kỷ luật, giống như bà tôi, một bà lão dữ
tợn có thể đánh hơi ra mọi trò lừa gạt và trừng phạt kẻ phạm tội với sự
hăng hái của một nhà tiên tri trong kinh Cựu ước. Thật không may,
trò lừa gạt mà bà thường phát hiện ra lại từ tôi.
Một lần, bà bắt quả tang khi tôi mượn ống tẩu của bố để lén
thử hút phía sau hàng rào. Bà đuổi theo tôi ba vòng quanh khu vườn
khi tất cả những gì tôi muốn là yên tĩnh và nghỉ ngơi, và phải cố
gắng lắm tôi mới có thể leo lên hàng rào ngăn giữa nhà chúng tôi
với nhà thờ giáo hội bên cạnh. Khi tôi lơ lửng treo người trên hàng cây
tú cầu thì bà đến bên hàng rào và nói: “Cứ đợi tới lúc mày về nhà
mà xem”. Khi tôi lén trở về nhà, bà đã đợi ở đó, tay cầm ống tẩu
của cha tôi và một hộp diêm. Bà bắt tôi hút hết ống tẩu để tôi chừa
cái thói quen tai hại này. Cho tới nay, tôi vẫn ngờ rằng việc sau này
tôi hút thuốc tẩu chỉ là để trêu bà cho bõ ghét.
Hai nữ nhân vật trong câu chuyện tượng trưng cho hai phương
pháp khác nhau một trời một vực nhằm giải quyết vấn đề tương
tác với người khác. Bà Muốn người làm sao thì ta làm vậy thể hiện
sự có qua có lại (còn được gọi là Nguyên tắc Vàng) vốn nhận được
sự ủng hộ của các nhà triết học từ thời Socrates trở đi và họ coi đó là
nền tảng đạo đức thực tế. Nó cũng được hầu hết các tôn giáo lớn
trên thế giới ủng hộ. Chúa Jesus đã gợi ý phương pháp này trong
buổi giảng đạo trên núi; Người nói: “Hãy làm cho người khác những
gì mà các con muốn họ làm cho mình”. Trong buổi giảng đạo cuối
cùng của mình, nhà tiên tri Hồi giáo Muhammad đã khuyên các tín
đồ của Ngài rằng: họ “đừng làm tổn thương ai, để không ai có thể
làm tổn thương mình”. Trong cuốn Luận Ngữ, Khổng Tử cũng viết:
“Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân
”. Đạt Lai Lạt Ma thì lại nói theo
