KÉO, BÚA, BAO - LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI TRONG CUỘC SỐNG THƯỜNG NGÀY - Trang 223

tổng trở xuống thuộc về quyền tự trị của dân. Người dân tự lựa chọn lấy
người của mình cử ra quản trị mọi việc tại địa phương được quan tỉnh sở tại
duyệt y. Tổng gồm có vài làng hay xã, có một chánh tổng (cai tổng) và một
phó tổng do Hội đồng Kỳ dịch (Kỳ mục) của các làng cử ra quản lý thuế
khóa, đê điều và trị an trong tổng.
106. Trong những di sản văn hóa do triều Nguyễn để lại, có một loại cổ vật
có giá trị lịch sử, mỹ thuật và văn hóa rất cao, được làm bằng nhiều chất
liệu khác nhau, được gọi chung là thẻ bài. Từ tên chung là thẻ bài, tùy theo
chất liệu làm nên chiếc thẻ mà có sự phân biệt là: kim bài (bài bằng vàng),
ngân bài (bài bằng bạc), mộc bài (bài bằng gỗ), thạch bài (bài bằng đá)…;
hay tùy theo công năng của từng chiếc thẻ mà gọi là: bội bài (bài để đeo),
tín bài (bài làm tín vật), lệnh bài (bài giao việc)… Những thẻ bài này là vật
dụng đặc biệt, dùng để ghi công hay để phân biệt danh tính, phẩm hàm, địa
vị, chức phận của các hạng quý tộc, quan binh thời Nguyễn. Khởi thủy, vua
Gia Long (1802-1820) cấp cho các quan trong Cơ Mật Viện một ngân bài
(bài bằng bạc) để ra vào Đại nội. Năm 1834, vua Minh Mạng (1820-1841)
bắt đầu cho làm các thẻ bài bằng vàng, gọi là kim bài, có đề bốn chữ Hán:
Cơ Mật Đại Thần để ban cho các quan lại cấp cao được sung vào Cơ Mật
Viện. Tùy theo chức tước và phận sự, các thẻ bài do triều Nguyễn ban cho
các quan được làm bằng vàng, bằng bạc mạ vàng hay bằng bạc. Từ năm
Thành Thái thứ 16 (1906) trở đi, quan lại văn võ từ hàm thất phẩm trở lên
nhận thẻ bài làm bằng ngà, từ thất phẩm trở xuống nhận thẻ bài làm bằng
sừng trâu. (Nguồn: Bài Trang sức của quyền uy và ân thưởng của Trần Đức
Anh Sơn đăng trên Trần Đức Anh Sơn’s Cultural History and Scholarship
Blog).
107. Trần Bá Lộc (1839-1899): là tay sai đắc lực của thực dân Pháp trong
việc đàn áp nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân ở miền Nam Việt Nam vào
những năm cuối thế kỷ XIX. Trong số những người bản xứ cộng tác với
Pháp, viên Toàn quyền Paul Doumer ưu ái Bá Lộc hơn hết. Chính quyền
Bảo hộ của Pháp biết tên này tàn ác song vẫn trọng dụng để thi hành sách
lược dùng người bản xứ trị người bản xứ. Chức Tổng đốc Thuận Khánh là
do Lộc tiếm xưng rồi Pháp thuận cho, nhưng sau khi đàn áp xong những