210. Dịch nguyên văn chú thích của tác giả dưới bức ảnh này: ‘Un tombeau
d’empereur à Hue’; tuy vậy công trình trong ảnh trông giống Chủa Thiên
Mụ.
211. Khu sân có tượng đá này gọi là Bái Đình, lát bằng gạch Bát Tràng,
không phải bằng đá.
212. Đây chính là Bi Đình có bia “Thánh đức thần công” bằng đá xanh ghi
bài văn bia của vua Thiệu Trị viết về tiểu sử và công đức của vua cha, nằm
trên Phụng Thần Sơn.
213. Tức Triều Thành Thái. (HĐ)
214. Tức là Thần Đạo, trục trung tâm của các công trình trong lăng.
215. Tức Đại Hồng Môn.
216. Tức Bửu Thành, đây là một ngọn đồi thông hình tròn có tường thành
bao quanh, sâu bên dưới là mộ vua.
217. Nguyên văn: ‘route mandarin’. Tức đường cái quan hay đường thiên
lý, cũng có khi gọi là đường quan lộ, hay đường quan báo là một con đường
dài chạy từ miền Bắc Việt Nam đến miền Nam Việt Nam, chủ yếu đắp vào
đầu thế kỷ XIX.
218. Một hòn đảo tưởng tượng trong Gulliver du ký của Jonathan Swift.
Hàm ý người lính An Nam nhỏ bé như người tí hon. (DG)
219. Bờ biển phía đông vùng Trung Hải thuộc Pháp.
220. Nouvelle-Calédonie là thuộc địa của Pháp tại châu Đại Dương. Đối
với người Việt, từ thời Pháp thuộc, Nouvelle-Calédonie còn được gọi là Tân
Thế giới.
221. Eo biển Manche là một đoạn eo biển dài thuộc Đại Tây Dương xen
giữa đảo Anh và bờ biển phía bắc của Pháp, liền với Bắc Hải.
222. Tức đảo Lý Sơn.
223. Nguyên văn: ‘Baie de Hon-Kohe’. Ngày nay thuộc vịnh Vân Phong
(Khánh Hòa).
224. Hiện nay là cảng Vân Phong (Khánh Hòa).
225. Alexandre Émile Jean Yersin (1863-1943): bác sĩ y khoa, nhà vi khuẩn
học, và nhà thám hiểm người Pháp gốc Thụy Sĩ. Ông là người khám phá
cao nguyên Lâm Viên và vạch ra một con đường bộ từ Trung Kỳ sang Cao