Các chiến lược tự cưỡng chế: Xây dựng những chiến lược
mang tính cưỡng chế tự thân để không ai được lợi gì khi gian dối
trong hợp tác nếu sự hợp tác đã được thiết lập.
Sau đây, tôi xin trình bày cả ba phương án trên đồng thời lý giải
rằng chỉ có phương án thứ ba mới mang tính khả thi về lâu dài, và
rằng những kiến thức mới mẻ trong lý thuyết trò chơi có thể giúp
ta đề ra những chiến lược như vậy trong nhiều trường hợp.
Thay đổi thái độ
Các nhà triết học và lãnh tụ tinh thần từ lâu đã lập luận rằng
con đường hợp tác trở nên gian nan hơn vì chính lòng tham, sự ích
kỷ, nỗi sợ hãi những người khác với mình, sự thiếu tin tưởng và ngu
dốt về văn hóa cũng như những tín ngưỡng khác với chúng ta. Có
thực là chúng ta có thể mong con người thay đổi được những thái độ
này hay không? Tôi đã đặt câu hỏi này cho một giám mục cấp cao
trong Giáo hội Anh khi tranh luận với ông về vấn đề hợp tác trong
tương lai, trong một khung cảnh không mấy phù hợp là sân vườn của
một quán rượu miền quê nước Anh.
Sự kiện này là một phần của lễ hội văn hóa địa phương, khi các
khán giả đã ngà say đều háo hức mong đợi một cuộc đối đầu giữa
khoa học và tôn giáo. Hẳn họ đã thất vọng lắm khi tôi nhất trí với
vị giám mục rằng các nguyên tắc đạo đức của Công giáo có thể giúp
giải quyết các vấn đề hợp tác. Tôi nói: “Không ai có thể phản biện
lại các nguyên tắc này, và dĩ nhiên chúng sẽ phát huy hiệu quả nếu
mọi người (hay một số lượng người đủ lớn) tiếp nhận chúng. Các
nguyên tắc mà đức Đạt Lai Lạt Ma ủng hộ cũng vậy: tình yêu thương,
sự đối thoại và “đạo đức muôn thuở” trong các giá trị con người.
Nhưng chúng ta có thể làm gì đây nếu mọi người không tuân theo
những nguyên tắc và thái độ sống chu đáo này?”.
