Mắt anh chú ý đến một vật gì trăng trắng đang cử động. Đó là một con
bướm, chắc là đã bay vào đây qua khung cửa mở rộng. Có lẽ nó đến đây từ
những vòng hoa hồng ở điện Tuileries, bị một đôi tình nhân xua ra khỏi cái
giường thơm tho của nó, rồi bị lóa mắt vì những ngọn đèn pha - đối với nó
khác nào vô số những mặt trời xa lạ và dị kỳ. Nó đã đâm bổ vào cửa viện,
vào khoảng tối niềm nở bên kia các cánh cửa, và bây giờ nó đang bay chập
chờn, lạc lõng nhưng can trường, trong gian phòng rộng mênh mông nơi nó
sẽ chết, rồi đến khi kiệt sức, nó sẽ xuống ngủ trên một cái gờ cẩm thạch,
trên một bậu cửa sổ, hay mãi tận trên cao kia, trên vai của vị nữ thần chói
lọi hào quang. Sáng mai nó sẽ bay đi tìm hoa, tìm chất sống, tìm chất mật
nhẹ của hoa hồng, và sẽ không thấy. Rồi đến khi đuối sức, nó lại ghé ngủ
trên cẩm thạch ngàn năm cổ kính cho đến khi những đôi chân bền bỉ và tế
vi của nó buông ra, và nó sẽ rụng xuống như một chiếc lá thu sớm tàn.
Một hình ảnh ủy mị - Ravic nghĩ thầm. Một nữ thần của chiến thắng và
một con bướm tị nạn. Một biểu trưng tầm thường, dung tục. Nhưng phỏng
có gì làm cho ta xúc động hơn những vật tầm thường, những biểu trưng
dung tục, và sự đa cảm thường tình? Và cái gì làm cho nó tầm thường? Đó
là cái sự thật trần truồng mà nó chứa đựng. Sự rởm đời mất đi khi vấn đề
đặt ra là chuyện sống còn.
Con bướm đã khuất đi trong bóng tranh tối tranh sáng dưới vòm mái của
phòng trưng bày. Ravic rời khỏi viện bảo tàng. Bên ngoài, không khí nồng
nực bọc lấy anh như một bồn nước tắm ấm. Anh đứng lại. Những tình cảm
dung tục ư? Chẳng phải bản thân anh đã làm mồi cho thứ tình cảm dung tục
nhất trong các thứ tình cảm đó sao? Anh hướng cái nhìn về phía khoảng
sân rộng, nơi như có những vong hồn cổ xưa đang trầm ngâm mơ mộng, và
bỗng dưng anh có cảm giác như bị vô số địch thủ đánh đấm tới tấp. Anh
suýt lảo đảo dưới cái cảm giác ấy. Bóng ma trắng của nữ thần Chiến thắng
đang sẵn sàng bay lên vẫn lởn vởn trước mắt anh; nhưng từ phía sau, một
gương mặt khác từ bóng tối nhô ra, một gương mặt tầm thường không chút
giá trị, nhưng trí tưởng tượng của anh đã vướng vào đấy như một tấm voan
