NQS
Khảo Luận Về Ông Phan Thanh Giản
Chương 22
<<Chuẩn cho sứ thần 2 nước Phú Lang Sa và Y Pha Nho làm lễ triều yết.
Trước kỳ 2 sứ thần nước ấy đều đem quốc thư (có đóng dấu ấn của 2 nước)
và phẩm vật của 2 vua nước ấy nhờ quan có chức trách dâng lên, lại kính
nhận lãnh quốc thư của nước ta. (Ngày đến của biển Thuận An , sứ thần
trước hết ủy một viên chức đệ phẩm hạng tới sứ quán kính để đấy. Nước ta
sai quan kiểm nhận tiếp đệ hộ đợi cùng với quốc thư (bản hoà ước đã được
kiểm nhận = chú giải của VSTK) cùng tiến. Ngày hôm sau ngày đến sứ
quán, sứ thần xin dâng quốc thự Viên khâm phái đại thần nước ta đem đồ
binh trượng, long đình, tàn lọng nhã nhạc đến tiếp đệ, tiến lên hoàng
thượng xem xong, lại rước quốc thư nước ta kính đệ đến nhà sứ quán đúng
như nghi thức, giao cho sứ thần ấy kính lãnh). Đến ngày triều yết, vua ngự
điện Thái Hòa (đặt nghi lễ đại triều) sứ thần tới sân ra mắt vua. (Hôm ấy
đón đến xưởng Hữu tướng quân, những quân theo sứ thần đi, đóng lại ở
đấy, sứ thần do cửa Hữu Khuyết vào, đón đến nhà rạp kết hoa nghĩ một lúc
để chờ; lại đón vào bệ son đứng vào ban. Ban thứ nhứt 2 viên chánh sứ
đứng, ban thứ 2 phó sứ, bồi sứ, tham tán. Đệ nhị ban phó 5 viên đứng, ban
thứ 3 tham biện, vỏ quan 6 viên đứng. Trước hết làm lễ vái một vái, đọc lời
kính chúc, dịch ra tiếng ta xong, quan bộ Lễ bèn truyền chỉ nói: Hoàng đế
rất vui vẻ, tỏ hết hậu tình, gửi lời thăm hoàng đế 2 nước được mạnh giỏi.
Tuyên đọc xong lại dịch ra tiếng Pháp cho biết. Sứ thần làm lễ vái ba vái
rồi lui ra. Các quan làm lễ triều yết, rồi đưa sứ thần về rạp kết hoa nghĩ một
lúc, rồi đón về sứ quán. Làm lễ xong, mời ăn tiệc ở nhà sứ quán, đưa lại
tiền bồi thường (đĩnh mười lạng, cộng 13,004 đĩnh, thành 186,111 đồng bạc
Tây dương). Các phẩm hạng tặng vua hai nước và tướng sứ trở xuống đều
có thứ bậc khác nhau . . .>> (ĐNTLCB/đệ tứ kỷ/ quyển XXVIII; bản dịch;
trang 10-11).
Đoàn Thọ, Phan Thanh Giản, Trần Tiễn Thành, Phạm Phú Thứ, Nguyễn
Quan, Đặng Hạnh, Phạm Ý, Lê Tuấn tất cả đều bị Tự Đức trách phạt vì
