KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 123

không lập được công trạng gì trong cuộc thương thuyết với người Pháp-
Tây Ban Nha.
*
Năm Quý Hợi, tháng 3 âl, Tự Đức thứ 16 (1863), Nguyễn Trường Tộ trao
cho Trần Tiễn Thành một bản trần tình kèm theo 3 lá thư luận bàn khác
nhau với 3 tiêu đề:
1/- Thiên Hạ Đại Thế Luận.
2/-Tế Cấp Luận.
3/-Giáo Môn Luận.
Bản trần tình và 3 lá thư nầy có ý tỏ rõ tâm sự, giải thích lý do tại sao Tộ
làm việc cho người Pháp và đồng thời cũng xin triều đình sửa đổi chính
sách cai trị cho hợp với thời thế mới. (Xin đọc:Nguyễn Công Tánh;
VSTKCGKL; V; chú giải 12 và 13 từ trang 1516 đến 1533 về Trần Tiễn
Thành và Nguyễn Trường Tộ).
*
Quý Hợi, tháng 3 â.l, Tự Đức thứ 16 (1863), sau khi tiến hành lễ trao đổi
hiệp ước năm Nhâm Tuất đã ký ngày 5 tháng 6 d.l năm 1862, triều đình cử
một phái đoàn do Phan Thanh Giản cầm đầu vào Gia Định bàn định việc
quân Pháp trao trả lại cho triều đình Huế tỉnh Vĩnh Long.
Về việc nầy sách Đại Nam Thực Lục Chính Biên (ĐNTLCB) của nhà
Nguyễn viết như sau:
<<Sứ 2 nước Phú và Y về Gia Định. Vua sai Phan Thanh Giản cùng đi. Khi
ấy sứ thần nói: về lần nầy sẽ giao trả Vĩnh Long, nên sai cùng đi, để giao
nhận cho xong việc trước.
Vua lại bảo Thanh Giản rằng: trong thư nghị hòa có nói: khi nước có việc
hoãn cấp, họ cũng cùng phải giúp ta. Mới đây, miền Bắc, bọn giặc ở sông
nước (giặc biển Hải-Yên ở miền Bắc; xem chú thích
(6);VSTKCGKL;VI;trang 1704) từng thuê tàu của Tây Dương, ở miền
Nam, Cao Miên làm ngăn trở@, cũng nghe tin là viên tướng ấy chủ trương
sai bảo. Nếu không có việc ấy, nên khéo nói với họ, làm thế nào để cùng
giúp cho nhau, đó cũng là một chước hay để yên cõi ven vậy. Lại, 3 tỉnh
nay đã về tay họ rồi, nên bàn đến việc đường trạm, cho đường xá đi được