KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 147

En 1870 et 1871, Garnier prit une part glorieuse à la défense de la capitale."
(Paulin Vial, Nos Premières Années au Tonkin, trang 50, nhà xuất bản
Baratier-Molaret, France 1889)
Tạm dịch: "Vào thời đó, Garnier 34 tuổi, thông minh, có giáo dục, can
trường, đầy tham vọng, ở bất cứ nơi nào ông ấy phục vụ đều gây sự chú ý
của thượng cấp và bè bạn. Ông đã góp phần tham dự vào công tác thám sát
ở Trung Quốc và ở Nam Kỳ hạ theo lệnh của đề đốc Charner (vào những
năm 1860-1861).
Trở lại Sài Gòn vào tháng 4 năm 1863, ông làm đơn xin và được la
Grandière chấp nhận vào làm việc trong ngành quản trị hành chánh bản xứ
sự vụ. Ông được cho giữ chứ thanh tra bản xứ ngạch tập sự ở Chợ Lớn
(ngang với phó thị trưởng) dưới quyền chánh thanh tra bản xứ Gaudot. Ông
thay thế Gaudot vào năm 1865. Năm 1866, Ông yêu cầu và được chấp
thuận cho tham dự vào đoàn thám hiểm sông Mékong do đại úy hải quân de
Lagrée làm trưởng đoàn.
Đoàn thám hiểm rời Sài Gòn vào ngày 5 tháng 6 năm 1866 và quay trở về
vào tháng 10 năm 1868 kéo theo quan tài đựng xác người trưởng đoàn đễ
chôn cất nơi nghĩa trang thành phố Sài Gòn.
Tiếp theo đó, ông đi Paris và ở đó ông đã tự mình ghi lại chuyên đi thám sát
tạo niềm hãnh diện lớn lao cho đất nước chúng ta.
Năm 1870 và 1871, Garnier chia xẻ một phần vinh quang trong việc bảo vệ
thủ đô."
*
Có thể nói rằng Francis Garnier là một thanh niên trẻ tuổi đã đóng góp lớn
lao cho sự hình thành chính sách thuộc địa của nước Pháp ở Đông Dương.
Không phải ngẫu nhiên mà La Grandière đưa Francis Garnier vào đoàn
công tác thám hiểm sông Mê-kong. Garnier được trọng dụng bởi vì trước
đó F.Garnier đã thi hành thành công các nhiệm vụ thám sát ở Trung Quốc
và ở Nam Kỳ hạ. Cũng có thể nói rằng F.Garnier là một người lính tiền sát
có nhiệm vụ hướng đạo, vẽ đường dẫn lối cho đoàn quân viễn chinh xâm
lược của Pháp đi chiếm đất dành thị trường các nước Á Châu đặc biệt là
nước Đại Nam.