KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 148

Qua 2 bài tham luận, một bài viết vào tháng 4 năm 1864 dưới chủ đề La
Cochinchine Française en 1864 và một bài viết vào tháng 3 năm 1865 với
chủ đề De la Colonisation de la Cochinchine, Francis Garnier đã cho người
ta thấy tham vọng của Pháp muốn chiếm đoạt hết đất đai của nước Đại
Nam, trước hết là vùng Nam Kỳ hạ, kế đến là Bắc kỳ và cuối cùng là Trung
Kỳ.
Sau khi hoà ước Nhâm Tuất (1862) được hoàng đế Napoléon III và hoàng
đế Tự Đức phê chuẩn, triều đình Huế đã đã áp dụng chính sách ngoại giao
đi cửa sau để qua mặt nhóm quân phiệt của Bộ Hải quân và Thuộc Địa chủ
trương chiếm đất bám trụ trên đất nước Đại Nam. Chính sách ngoại giao
qua mặt của triều đình Huế đã thành công: chính phủ Pháp ở Paris và hoàng
đế Napoléon III đã đồng ý thay thế hòa ước Nhâm Tuất (1862) và cử ngay
đặc sứ Aubaret sang Sài Gòn để ra Huế bàn nghị một hòa ước mới mà
không cần tham khảo ý kiến của Bộ Hải Quân và Thuộc Địa cùng với
những tướng tá của đoàn quân viễn chinh xâm lược Pháp hiện đang có mặt
trên vùng đất Nam Kỳ hạ. Đây là một cuộc đảo chánh ngầm trong nội bộ
của chính phủ Pháp khiến cho nhóm quân phiệt Pháp ở Sài Gòn bất mãn
giận dữ và họ đã phản đối ngầm bằng cách vẫn tiếp tục thi hành những điều
khoản đã thoả thuận trong hòa ước Nhâm Tuất (1862) mà không cần xin
chỉ thị của chính phủ Pháp ở Paris và xem như không có mặt của đặc sứ
Aubaret.
Câu hỏi đặt ra là chuyện gì đã xảy ra trong khi Aubaret đang dự cuộc
thương thảo ở Huế?
Aubaret đến Sài Gòn vào ngày 21 tháng 5 dl năm 1864 nhưng chỉ được tiếp
đón một cách lạnh nhạt do đó ông ta đã vội vàng lên tàu D Entrecasteaux
để đi và tới cảng Thuận An vào ngày 14 tháng 6 dl năm 1864, được Phan
Thanh Giản đón tiếp long trọng theo nghi lễ ngoại giao và được hoàng đế
Tự Đức tiếp kiến vào ngày 16 tháng 1 dl năm 1864 (theo BAVH đã dẫn).
Tuy nhiên theo tác giả A. Schreiner ghi trong sách Abrégé de l Histoire d
Annam thì Aubaret tới Huế ngày 16 tháng 1 dl năm 1864 và được hoàng đế
Tự Đức tiếp kiến ngày 22 tháng 1 dl năm 1864). Aubaret được Tự Đức đối
đãi rất trân trọng và thân thiện. Sau đó là cuộc bàn thảo và thương lượng