KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 156

Vậy thì chúng ta hãy cứ phải chờ đợi những kết quả nhất định sẽ có, những
kết quả từ sự tiếp cận giữa người và sự vật. Chúng ta hãy từ từ đưa vào
những sự cải cách, không nên quá vội vã để rồi chuốc lấy sự khó chịu từ số
dân chúng không có khả năng nhận biết những công việc làm có tính cách
phúc lợi; chúng ta không nên đối đầu thẳng với những thành kiến; chúng ta
hãy đối xử khéo léo với những trường hợp nhạy cảm chính đáng. Khi cố
gắng lôi kéo một cách mềm dẻo khối dân chúng đã từng phải chịu còng
lưng bãi hoải dưới quyền lực chuyên chế mà phẩm cách bị vùi dập, niềm tự
hào bẩm sinh bị tan biến cũng như khi chúng ta mang trở lại cho họ ý thức
về lương tri, thức tỉnh lòng ham muốn sáng tạo và ý chí tự do của họ hay
chỉ cần nói tóm gọn một câu rằng khi dẫn đưa họ đến với thói quen tự họ
suy nghĩ, tự họ hành động thì không bao lâu người ta sẽ thấy rằng thành
kiến sẽ nhường chỗ cho sự nhận xét đánh giá sự vật một cách tự do và vô
tư.
Tổ chức xã thôn cùng với những xã trưởng và cai tổng đủ tư cách để cai trị
tạo thành nền móng của thể chế xã hội người An Nam. Chúng ta nên duy trì
nền móng nầy bởi vì cho đến ngày nay nó luôn luôn là một sức mạnh, cho
nên mặc dù giặc giã chiến tranh, mặc dù có những cố gắng mưu mô của
những chính quyền An Nam từ các tỉnh thành lân cận, thì cũng chỉ có một
số rất ít người di cư ra khỏi các vùng lãnh thổ do Pháp đang chiếm đóng.
Người ta có thể cho rằng sự đoàn kết gắn bó giữa những thành phần trong
thôn xã là quá đáng và muốn rằng bên trong khối đơn vị kết hợp chung với
nhau đó có thêm được một chút phát triển ý hướng về nhân phẩm. Tuy
nhiên, rốt cuộc rồi thì vẫn có một năng lực hành động ở đó cần phải được
duy trì một cách thận trọng chi ly. Hãy để cho sự bầu cử hoàn toàn tự do,
phát triển thêm những mối liên hệ giữa những xã trưởng với các giới chức
chính quyền Pháp, làm gia tăng thêm tầm mức ảnh hưởng của họ, nới rộng
vòng đay đóng góp của họ, biến đổi họ thành những nhân tố đương nhiên
trong những trường hợp khiếu nại, xem họ là những kẻ bênh vực cho mọi
thứ phúc lợi ở địa phương và làm giảm bớt những điều phiền phức như tôi
vừa mới đề cập ở phần trên, nếu làm được như thế chúng ta sẽ lấy đực lòng
tin của dân chúng và chúng ta sẽ liên kết họ vào guồng máy của chúng ta