KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 158

ảnh hưởng thiện đức của tôn giáo nầy.
Tuy nhiên về mặt tôn giáo cũng như về mặt xã hội, những vấn đề có tính
cách nhạy cảm và tạo ngờ vực thì nhất thiết không nên khơi dậy. Người ta
phải nhớ rằng gia tô giáo không có tổ quốc, không thuộc quyền sở hữu của
một quốc gia nào, dửng dưng không tuân phục đối với bất kỳ vị vua nào
dưới trần thế. Việc hành đạo của họ phải được thực hiên ngoài mọi sự hậu
thuẫn của bất kỳ guồng máy nào, ngoài áp lực của chính quyền. Một tình
trạng cân bằng chặt chẽ phải được duy trì giữa các tín đồ gia tô giáo và tín
đồ phật giáo trong vùng lãnh thổ của chúng ta. Tôn giáo chắc chắn sẽ đạt
được uy thế và sự tôn kính cũng như ảnh hưởng và hiệu quả của tôn giáo
trên công tác phục hồi đạo đức ở Nam Kỳ hạ chỉ có thể xảy ra trong điều
kiện vừa mới kể qua.
Khi trình bày cho thấy rằng dưới một guồng máy hành chánh khôn ngoan
và phụ mẫu, sự tiến bộ về tư tưởng và hành động sẽ tự phát sinh giữa lòng
quần chúng An Nam, tôi không muốn vẽ ra một bức tranh tưởng tưởng: tôi
chỉ thử cố gắng mô tả những mầm móng có vẽ như đang phát triển tại bất
cứ nơi nào mà khối quần chúng đang ở trong các điều kiện mà tôi đã nêu
ra. Gần 3 năm trôi qua kể từ khi chúng ta đã xâm chiếm dứt khoác những
vùng đất trên bờ sông Đồng Nai mà chỉ có được một năm yên ổn và trong
vòng một năm nầy cũng đủ để chúng ta tu sử phần nào những thiệt hại vì
chiến tranh gây ra và củng cố sự thống trị của chúng ta! Hiện nay, chúng ta
thu thuế dễ dàng, các điều lệnh của chúng ta ban hành được truyền rao một
cách suông sẻ khắp nơi trong vùng lãnh thổ chiếm đóng và được tuân hành
nghiêm chỉnh. Nơi hạ tầng cơ sở, các chức quyền tham nhũng bị trách phạt,
quyền làm chủ tài sản được công nhận, phong tục tập quán được duy trì, tất
cả các sự kiện đó làm tăng thêm niềm tin về thiện chí của chúng ta và đánh
tan những điều loan truyền bịa đặt bởi nhóm người xúi giục nổi loạn. Nhóm
người nổi loạn nầy từ 18 tháng trước đây ẩn nắp khắp nơi, rất được cảm
tình âm thầm của tất cả mọi người thì nay khó mà có được một nơi an toàn
đễ ẩn náo dung thân. Bây giờ nhóm nổi loạn lo sợ rằng những đồ vật dâng
hiến tự nguyện, những sự móc nối của họ với dân chúng ngày trước là
duyên cớ tạo ra những sự trả trả thù báo oán. Điều nầy cũng được thấy rõ vì