KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 169

tiệu hạt, dây thừng,
cây thuốc nhuộm) . . . . . . . . . 500 250,000
Tổng cộng: . . . . . . . . . . . . . . . 26,000 tôn-nô 5,000,000 fr.
____________
(1) Cần phải giải thích một vài điểm bất thường về những số liệu được tôi
nêu ra: người ta sẽ lấy làm lạ kỳ khi thấy rằng 75 tàu thuyền nhập bến cảng
Sài Gòn mà phải cần đến 2,100 lược khuân vác bởi các phu khuân vác để
bốc dở trong khi 73 tàu thuyền xuất bến cảng Sài Gòn lại chỉ cần có 1,611
lược khuân vác. Lý do của sự sai biệt nầy là vì vào thời kỳ gió mùa theo
hướng Bắc-Đông, số thuyền buôn của người Trung Quốc nhập bến cảng
Sài Gòn rất nhiều và số lượng chuyên chở cũng như số thủy thủ khuân vác
trên các tàu thuyền nầy của người Trung Quốc thường nhiều gắp bội so với
các tàu thuyền của các nước Âu Châu có cùng một sức sức chuyên chở. Số
trọng tấn của 75 tàu xuất bến cảng Sài Gòn là do những tàu mang cờ hiệu
của các nước Âu Châu đảm trách cho nên số thủy thủ đoàn khuân vác trên
các tàu thuyền nầy ít hơn.
Trong số 5 tàu chạy bằng máy hơi nước nhập bến cảng Sài Gòn trong 3
tháng đầu năm 1864 được nêu ra ở trên thì 4 chiếc là tàu chuyển vận của
hoàng gia Pháp. Trên thực tế các tàu nầy dự phần vào đội thương thuyền
của Pháp. Số sản lượng chuyên chở của các chiếc tàu nầy để xuất bến cảng
Sài Gòn chỉ có 6,000 tôn-nô và số nhập là 5,000 tôn-nô.
Số tổng cộng và sự phân chia mà tôi đã nêu ra ở bản liệt kê trên đây có vài
điểm sai biệt với các số liệu chính thức do báo chí của chính quyền thuộc
địa đã và sẽ đưa ra. Sự sai biệt nầy thường là do ở việc phóng chừng tình
hình hoạt động chuyên chở cận duyên mà chỉ dựa trên tình hình chuyển vận
ở Sài Gòn để lập thành các bản thống kê. Có rất nhiều giao dịch bên trong
nội địa không được chú trọng tới. Chính là việc nghiên cứu các mặt hàng
nội địa dự trữ chứa trong các kho nhất là từ các kho ở thành phố Chợ Lớn
của người Hoa mà tôi đã đưa ra những con số lên bản kê khai kể trên, chỉ
có những số liệu mà tôi cho rằng càng gần đúng với thực tế thì càng tốt.
*
Tình thế nầy có vẻ như là ghi nhận một sự thịnh vượng tương đối nhưng