KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 170

đồng thời còn là sự biểu lộ một tình trạng trì trệ rõ rệt.
Tàu thuyền thưa thớt trên các sông rạch đúng như người ta có thể dự kiến
sau khi bến cảng Sài Gòn đóng cửa vào tháng 11 và tháng 12 đã qua. Gạo
thóc chứa trong các kho ở Sài Gòn và Chợ Lớn gia tăng; giá thị trường từ
12.fr đồng quan Pháp mỗi tạ (1 pikul = 122 pounds tức vào khoảng 66 kí l
ô) thì nay sụt giá còn có 9.fr trong khi đó thì cước phí chuyên chở lại gia
tăng một cách đáng giận.
Vào ngày 1 tháng 4 d.l, hàng tồn kho ở Chợ Lớn, một trung tâm thương
mại quan trọng nhất trong ba tỉnh của chúng ta, được ghi nhận như sau:
Gạo 20,000 tôn-nô
Rau cải khô 1,000 "
Linh tinh (nhiều nhất là cây nhuộm) 1,500 "
Người ta đang đợi một số lượng bông vải đáng kể từ Nam Vang và từ Biên
Hòa; gạo thóc tiếp tục gia tăng bởi các đoàn xe vận tải và nhập vào kho
thành phố với mức độ từ 5 đến 6,000 tạ mỗi ngày, tương đương với trọng
tải chuyên chở của một tàu bình thường. Người ta mong rằng sau khi đã
biết rõ rệt thì tình trạng nầy sẽ được đổ dồn vào các tàu lớn trong bến cảng
Sài Gòn. Hậu quả là càng phải cần dựa vào thực tế để dự đoán sự chuyển
vận hàng hóa một cách tổng quát trong năm theo cách tính toán áp dụng
cho thời kỳ 3 tháng đầu năm. Theo cách tính toán nầy thì có 104,000 tôn-nô
hàng xuất bến cảng mà trong số đó gạo thóc chiếm hết 92,000 tôn-nô. Vậy,
như đã thấy, là có thể ước lượng khoảng 1000,000 tôn-nô cho mặt hàng nầy
xuất bến cảng cho một mùa gặt. Người ta lại có thể hy vọng rằng vào năm
1864 sự chuyển vận đường thủy sẽ gia tăng thêm 1/3 so với năm trước.
Trị giá hàng chuyển vận xuất bến cảng nếu được tính theo cách thức như
trên sẽ đạt tới mức 20 triệu đồng quan Pháp.
Việc đánh giá các mặt hàng nhập bến cảng thì khó hơn. Tuy nhiên vì mặt
chuyển vận nhập bến cảng ít quan trọng hơn, cho nên chỉ cần định giá loại
nào mà tôi gọi là có giá trị thực chất cho thuộc địa của chúng ta. Cần một
thời gian lâu hơn để phát triển ngành nhập cảng và Sài Gòn sẽ sớm trở
thành một thị trường hàng hóa sản xuất từ Pháp quốc để cung ứng cho các
nước trong vùng biển Trung Hoa hơn là cho vùng lãnh thổ thuộc địa của