KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 180

tốn thêm nữa - tôi dám đoan chắc với mọi người rằng thuộc địa của chúng
ta từ nay có thể tự túc một mình. Số thâu vào năm 1863 là 1 triệu 800 ngàn
quan phật lăng (francs). Dự thảo ngân sách năm 1864 là 3,012,719 quan
phật lăng, ngang bằng với các chi phí đặc biệt địa phương kể từ lúc nầy. Và
có điều lạ là các chi tiêu trong bản ngân sách lại được dự trù quá lố trong
khi mức thu nhập lại được dự trù ít đi. Cứ xem xét từng chương mục của
bản ngân sách thì sẽ thấy. Nếu việc phát triển liên tục không bị ngưng trệ vì
một biến động nào đó thì có thể xác định được số thu nhập cho năm 1865
sẽ là 5 triệu quan phật lăng. Vậy thì hãy để cho thuộc địa của ta có thời giờ
làm sáng tỏ công việc trước khi đánh giá một cách xác quyết. Người ta dự
trù phải tốn 30 năm cho xứ Algérie (thuộc Bắc Phi Châu) để có thể đòi hỏi
máu xương, vàng bạc của xứ nầy vậy mà lại không cho miền Nam Kỳ hạ
được 3 năm hay sao nếu đem so sánh với thuộc địa của ta ở phi châu? Xét
giá trị về mặt thương nghiệp thì Nam Kỳ hạ vượt trội. Về vị trí, thì ảnh
hưởng của Nam Kỳ hạ đối với một môi trường hoạt động xa xôi lại không
cần chú tâm cứu xét hay sao?
Có thể sẽ được trả lời rằng: cho dù có thể thanh thỏa các kinh phí hiện nay
cho những vùng địa phương của Nam Kỳ mình thì không vì thế mà tổn phí
dùng cho các lực lượng quân sự thủy bộ tại Nam Kỳ được giảm bớt đi. -
Nói như vậy thì phải chăng người ta chối từ sự hậu thuẫn của cơ sở quân sự
được dùng để bảo vệ những quyền lợi quan yếu của người Pháp? Phải
chăng không cần phải có những căn cứ hải quân để bảo vệ những sự phát
triển thương mãi non kém sao? Để phòng ngừa những biến cố đột phát có
thể xảy ra nơi vùng biển Trung Hoa, thì việc có được trong tay những lực
lượng chống lại ảnh hưởng của những lực lượng thuộc nhiều quốc gia khác
trong vùng đó phải chăng không phải là một chính sách lành mạnh?
Một dấu chỉ cho thấy giá trị và tương lai cho việc chúng ta chiếm hữu miền
Nam Kỳ là sự đánh giá của người Anh Cát Lợi về sự chiếm hữu nầy.
Không có cách nào sáng tỏ hơn bằng cách nghe đối thủ đưa ra những lời
phê phán về sự chinh phục miền Nam Kỳ của chúng ta. Ngoài ra còn có thể
đọc những đầu đề do các thông tấn viên nơi những vùng biển Trung Hoa
đăng trên báo chí của người Anh đã kích việc xâm chiếm Sài Gòn và tham