KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 184

thành phố Sài Gòn 10 dặm để chở sang thị trường Jadée (sic!) (Ghi chú của
người dịch: có thể F.Garnier muốn nói tới thị trường Trung Quốc chăng?
Vào thời nầy, Trung Quốc có lẽ được coi như là nơi sản xuất nhiều loại đá
quý gọi là Jade/ ngọc thạch cho nên F.Garnier gọi nước nầy là Jadée ?) thì
nay đã chuyển hướng sang một nhánh sông khác hướng về phía tỉnh Châu
Đốc và kể từ lúc đó nơi nầy trở thành quan trọng gắp đôi.
Bất cứ lúc nào, ở khắp nơi, phương thức cô lập được xử dụng để chống lại
chúng ta.
Ngay cả khi chấp nhận rằng cứ kiên trì rồi những hoạt động trung gian của
người Hoa cũng sẽ tạo được một nguồn giao lưu lúa gạo đến Sài Gòn thì
người ta vẫn phải nhớ tới những thành quả mà các quan lại mục nát của
triều đình sở tại thu nhập được và con số 3 triệu đồng phật lăng ($3,700,000
frc) mà tôi đã nêu lên ở trên (trang 1876) như là tổng số mức nhập và xuất
của cả nước An Nam riêng trong năm 1841. Ngoài ra, nhu cầu thương mại
sẽ dẫn đưa chúng ta đến tình trạng nguy hại là cứ nhắm mắt làm ngơ những
sự lấn lướt của các quan lại triều đình và thừa nhận sự hiện diện của họ. Cứ
mỗi chuyến hàng gạo thóc mong đợi được tải đến thì chúng ta lại phải phó
thác hoàn toàn vào sự ân huệ của họ, rồi thì từ nhân nhượng nầy đến nhân
nhượng khác, chúng ta sẽ không tránh khỏi tuột dốc rơi xuống hàng thấp
kém ô nhục mà người Anh và người Bồ Đào Nha đã từng phải gánh chịu
lâu dài khi đối đầu với nước Trung Hoa chỉ vì họ muốn sự giao thương của
nước họ với nước nầy không bị gián đoạn.(Chú thích của F.Garnier: tham
chiếu vấn đề nầy trong bài La Question de Chine, đăng trong tập chí Revue
des Deux Mondes, số tháng 6 năm 1857 và bài viết Le Voyage en Chine
của tác giả M. Jurien de la Gravière. Trong bài kể chuyện nầy có đầy dẫy
những điều ô nhục khó thể tưởng tượng mà hai nước đó phải gánh nhận,
cho tới khi người Anh quyết định gây ra cuộc chiến tranh đầy tiếng tâm vào
năm 1840. Ngoài ra còn phải nhớ lại vụ ám sát thống đốc Amaral ở Macao
vào năm 1848 mà hầu như không bị trừng phạt).
Mặt khác, xét trên một mức độ cao hơn, một nước như nước Pháp khi đặt
gót chân lên một vùng đất xa lạ và man dã thì có cần phải nhắm vào một
mục tiêu duy nhứt là nới rộng nền thương mại của mình và hài lòng với