KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 200

khăn hơn để hoà đồng một sắc dân bị chiến bại thì những kẻ chinh phục
phải làm sao để các lối thoát của họ giảm đi và phải phân cách họ nhiều
hơn đối với bất kỳ ảnh hưởng ngoại lai nào.
Bị cách trở hoàn toàn với phần lãnh thổ còn lại của đế quốc Đại Nam và chỉ
còn có thể giao lưu với phần lãnh thổ nầy bằng cách xuyên ngang qua các
vùng lãnh thổ bị người Pháp chiếm đóng, 3 tỉnh của người An Nam trong
miền Nam Kỳ Hạ vì đang ở dưới sự cai trị đầy run sợ và lúc nào cũng phải
cảnh giác đề phòng cho nên người dân trong 3 tỉnh nầy bị đặt vào một cảnh
huống bất thường và bắp bênh khiến cho họ không thể có một ước muốn
mãnh liệt để nhìn thấy được thực trạng thân phận của họ. Cũng vậy, cho
đến khi nào niềm hy vọng độc lập vẫn còn tồn tại trong con tim của những
dân An Nam, - một điều mà chúng ta phải ghi nhận rằng thái độ chần chừ
của chúng ta đã góp phần bảo tồn niềm hy vọng đó, có thể là vượt quá
phẩm cách của chúng ta, - thì 3 tỉnh nầy sẽ vẫn còn là nơi trú ẩn của những
kẻ bất mãn, là trung tâm của những âm mưu nổi loạn mà chúng ta sẽ phải
đối đầu.
Trong hoàn cảnh thiêu thốn nhất ma lại phải bận tâm một cách bó buộc để
canh chừng cẩn mật các quan binh triều đình Huế được phép di chuyển
ngang qua phần lãnh thổ của chúng ta theo như hòa ước đã quy định thì
chúng ta không có cách nào ngăn chận họ thực hiện những mưu toan tuyển
quân mà cũng không thể nào khắc phục được lòng câm phẫn của dân chúng
An Nam khi vẫn còn nhìn thấy quan lại cai trị cũ qua lại trước mắt họ.
Ngay cả trong tình trạng lãnh thổ mà chúng ta đã chấp nhận, chúng ta vẫn
cứ phải gánh chịu một cách tất nhiên những sự chống đối thù địch nặng nề
và thường xuyên của hạng người thuộc tầng lớp cao cùng với sự do dự hoài
nghi tai hại của khối quần chúng.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Nơi trang 13 và 14, thái độ khinh thường của người Pháp về sự yếu kém
và hèn nhát của quan binh triều đình Huế đã được Francis Garnier nêu lên
tách bạch và đầy tự tin đến mức trở thành kiêu căn cao ngạo một cách hữu
lý: