KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 201

Tạm dịch:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cảm tưởng về sự bất lực quân sự của người An Nam khi họ đối trận thường
xuyên với chúng ta đến nay đã tới một mức độ mà chỉ cần có một khẩu
trọng pháo loại nhỏ cùng với 20 ngươi cũng đủ để tiến quân một cách an
toàn trước mặt bất cứ một viên quan đầu tỉnh nào của triều đình rồi tuyên
cáo luật pháp bắt họ phải tuân hành. Thay vì đăng dán, truyền rao chiến
thắng khải hoàn thì người ta phải biết gát bỏ lòng thỏa mãn để lo phối hợp
mọi phương cách cùng với một phương hướng hành động nhanh chóng để
chiến lãnh mà không phải đụng trận những địa điểm trọng yếu của vùng
châu thổ sông Cam Bốt (tức là sông Cửu Long còn gọi là sông Mê-Kong)
và tuyên bố các địa điểm đó được sáp nhập vào lãnh thổ Nam Kỳ của người
Pháp. Các làng mạc sẽ được hàng phục nhanh chóng bằng cách chỉ cắt cử
người bản xứ địa phương giữ nhiệm vụ hành chánh công quyền không bị áp
lực quân sự chi phối. Việc chinh phục 3 tỉnh của người An Nam chỉ cần
một sự rải quân nhanh chóng qua sự chuyển vận của các tàu thuyền; và nếu
gặp sự kháng cự ở tại một địa điểm nào như ở An Giang hay Châu Đốc
chẳng hạn thì đó chỉ là ảo vọng vô ích của các quan triều nhà Nguyễn; họ
ganh ghét vì muốn bảo vệ danh dự cho khả năng quân sự và những việc
làm sai trật của họ trước đây đang bị bêu rêu làm trò đùa. Để thực hiện sự
chiếm đóng nầy, không cần phải tăng gia thêm 1 người hay 1 tàu chiến nào
cho đoàn quân viễn chinh hiện nay ở Nam Kỳ Hạ, và nếu tôi dám phiêu lưu
để xác định thực tế nầy là vì chính ngay vị thống đốc Nam Kỳ cũng đã từng
đề xuất như thế.
Nếu có ai phản đối rằng chúng ta đang ở trong tình trạng hòa bình với triều
đình Huế và sẻ không có một duyên cớ chính đáng nào để biện minh cho
một cuộc xâm chiếm tàn bạo thì tôi có thể trả lời là chính triều đình Huế
đang chờ đợi cuộc xâm chiếm nầy từ lâu rồi, kể từ khi họ bắt buộc phải bỏ
rơi mọi hy vọng di tản; từ khi họ biết được rằng họ không còn đủ khả năng
để gìn giữ, mỗi ngày họ lại tạo ra hết lý do nầy lại đến lý do khác rất đáng
để chúng ta cắt đứt mọi nghi thức quan hệ ngoại giao; chẳng thà đơn