NQS
Khảo Luận Về Ông Phan Thanh Giản
Chương 31
BỊ LÊN ÁN LẦN THỨ BA:
Chính trong bối cảnh vừa kể trên ông Giản lại bị kết tội lần thứ 3 và lần nầy
không phải do Tự Đức hay do triều đình Huế kết tội mà "người ta đồn
rằng" nhân dân kết tội hai ông Giản và Hiệp bán nước. Việc kết tội lần nầy
do Trương Định chủ xướng khi trên lá cờ hiệu khởi nghĩa của ông ta có
dòng chữ Phan, Lâm mãi quốc; triều đình khi dân.
Sau khi đi sứ thắng lợi từ Pháp trở về, ông Giản lại được Tự Đức giao
nhiệm vụ thương thảo với Aubaret ký kết một hòa ước mới để thay thế hòa
ước Nhâm Tuất 1862. Ông Giản đã kỳ kèo với Aubaret theo đúng chỉ thị
của Tự Đức và triều đình Huế và kết quả là hòa ước Aubaret được hình
thành. Tuy nhiên, Tự Đức và triều đình Huế lại vẫn chưa hài lòng về việc
ông Phan Thanh Giản ký kết hòa ước mới Aubaret 1864. Và lại cũng chính
ông Giản cùng với các viên khác có nhiệm vụ do Tự Đức và triều đình Huế
giao phó để thương lượng với Aubaret và ký kết hòa ước mới lại phải tự ý
làm đơn xin Tự Đức trách phạt và lần nầy thì triều đình Huế đề nghị thẩm
xét từng trường hợp và vai trò của mỗi cá nhân tội phạm rồi đề nghị án phạt
đại hình nịch chức (không làm tròn nhiệm vụ được giao phó).(ĐNTLCB đã
dẫn; trang 96)
Rồi hòa ước Aubaret không được hoàng đế Pháp và chính phủ Pháp chuẩn
nhận, họ quyết định phải chấp hành hòa ước Nhâm Tuất 1862, phái Aubaret
ra Thuận An yêu cầu Tự Đức và triều đình Huế phải thì hành các điều ước
kết trong hòa ước Nhâm Tuất một cách nghiêm chỉnh, đúng thời hạn ấn
định nhất là phải ra lệnh cho các nhóm kháng chiến chống Pháp ngưng hoạt
động phá rối trị an tại các vùng đất do Pháp sở hữu hoặc kiểm soát. Sách
ĐNTLCB ghi chép việc nầy như sau:
Bọn Phan Thanh Giản đem việc tâu lên. Vua giao cho phủ Tôn nhân và
đình thần bàn định, đều nói: vua tôi nước ấy, đã không chịu cho chuộc lại 3
tỉnh; (Gia Định, Định Tường, Biên Hòa), nếu lại viết quốc thư để hỏi thì họ
