KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 224

đến vấn đề chuộc lại ba tỉnh Nam Kỳ, vì lòng dân oán hận chuyện mất
nước ...Vì vậy, chúng tôi phải cởi mở tấm lòng ra với Hoàng đế nước Pháp,
để Người đoái thương với chúng tôi, nếu không được về mọi mặt, ít nhất về
một vài điều. Cũng như những điều thay đổi hoặc sửa lại trong văn bản
hiệp ước là nằm (nhằm) đáp ứng những yêu cầu phong tục tập quán và
ngôn ngữ nước chúng tôi, sao cho bản hiệp ước trở nên dễ hiểu đối với mọi
người và không bị ai lý giải ngược lại.
"Còn về vấn đề giảm xuống 40 năm số cống nạp hằng năm và liên tục, thì
chính là chúng tôi yêu cầu như vậy bởi tài nguyên của cải đất nước tôi
dường như không thể hứa hẹn nhiều hơn vậy được. Làm như vậy, chúng tôi
muốn một lần nữa tạo cho Hoàng đế Pháp một cơ hội mới để bộc lộ tấm
lòng đại lượng bất tận của mình, nhưng chúng tôi không hề có ý định thay
đổi, hoặc xóa bỏ những điều đã thỏa thuận lúc đầu, giữa hai bên. Ông đại
diện toàn quyền Aubaret đã hiểu điều nầy, cũng như hai vị quan chức cùng
đi với ông ta (18); cả ba người không hề tỏ ra bất bình; chúng tôi không
muốn áp đặt ý muốn của chúng tôi cho họ, dù rằng bằng cách nào.
"Giờ đây, mọi sự vẫn y nguyên. Nếu các Ngài đồng ý trả lại nguyên vẹn,
hay một phần đất đai ba tỉnh, thì chúng tôi xin hết lòng cảm tạ. Nếu các
Ngài không thể trả và nếu để tiếp tục có những quan hệ hòa bình, chúng tôi
phải trở lại với hiệp ước 5/6/1862, thì chúng tôi vẫn biết ơn các Ngài, và sẽ
vui lòng làm như vậỵ
"Chính phủ chúng tôi rất chân thực và thủy chung với những cam kết của
mình: không gì có thể làm cho quan hệ giữa chúng ta bị đoạn tuyệt ....."
(19)
*
Nếu để ý một chút thì người đọc có thể thấy được lối hành văn của nhà nho
thượng thơ bộ ngoại giao Việt Nam Phan Huy Vịnh có vẻ quá Tây chăng?
Không lý ông Phan Huy Vịnh viết thẳng lá thư nầy bằng tiếng Tây? Đây là
một thắc mắc cần được tác giả của sách "Bước Mở Đầu Của Sự Thiết Lập
Hệ Thống Thuộc Địa Pháp ở Việt Nam 1858-1897" làm sáng tỏ.
Dù sao thì lá thư kể trên cũng góp phần cho thấy sự yếu kém, bất lực và
thái độ nhát sợ của vua quan triều đình Huế trước sự xâm lăng ồ ạt của