mình chống cự với mỗi nước hay liên kết với nước này để đẩy lui nước kia;
một dân tộc trong đó mỗi người dân có thể được tất cả mọi người biết đến
và ở đó không một ai bị bắt buộc phải mang một gánh nặng lớn hơn sức
chịu đựng của mình; một dân tộc có thể không cần đến các dân tộc khác, và
các dân tộc khác cũng không cần đến họ; một dân tộc không quá giàu và
cũng không quá nghèo và có thể tự túc được; sau rốt một dân tộc có khả
năng kết hợp tính nhất quán [trong đặc tính] của một dân tộc xưa với tính
uyển chuyển của một dân tộc mới [sống trong pháp luật]. Khó khăn trong
quá trình làm luật pháp không phải là việc thiết lập mà là việc hủy bỏ; và
điều này hiếm khi thành công vì không thể tìm ra tính chất đơn giản của
thiên nhiên cộng với các nhu cầu [phức tạp] của xã hội. Kết hợp được các
điều kiện này với nhau là điều khó, vì lý do đó ít quốc gia nào có được một
thể chế tốt.
Ở Âu châu còn có một quốc gia có thể thích hợp với pháp luật được: Đó là
đảo Corse. Dân đảo này đã đoạt lại và bảo vệ sự tự do của mình một cách
dũng cảm và kiên trì, và họ đáng được một nhà hiền triết chỉ cho họ cách
giữ gìn nó. Tôi có cảm tưởng rằng một ngày nào đó hòn đảo bé nhỏ này sẽ
làm cho cả Âu châu kinh ngạc.
Chương 11: Các hệ thống pháp luật
Nếu ta hỏi điều gì là tốt nhất cho tất cả mọi người, và cái điều tốt nhất đó
phải là mục tiêu của mọi hệ thống luật pháp, thì ta sẽ thấy rằng nó được
gồm trong hai đối tượng chính: Tự do và bình đẳng. Tự do, bởi tất cả mọi
lệ thuộc của cá nhân [vào quốc gia] đều làm giảm sức mạnh của quốc gia,
và bình đẳng, bởi không có nó thì sự tự do không thể tồn tại.
Tôi đã định nghĩa thế nào là tự do dân sự; còn nói về bình đẳng, ta không
nên hiểu bình đẳng nghĩa là ai cũng có quyền thế và giàu có bằng nhau một
cách tuyệt đối; nhưng phải hiểu là [kẻ có] quyền lực không được dùng để
gây ra bạo lực và chỉ được sử dụng trong khuôn khổ luật pháp và thẩm
quyền; còn về sự giàu có thì không công dân nào có thể giàu có đến mức có
