đức hạnh. Tác giả cuốn sách Tinh thần của luật pháp qua nhiều ví dụ đã cho
ta thấy sự tài tình mà nhà làm luật dùng để hướng thể chế đến từng đối
tượng nêu trên. Hiến pháp của một nước chỉ được vững bền và trường cửu
khi tuân thủ các nguyên tắc đúng đắn để các mối quan hệ của tự nhiên với
luật pháp luôn được hài hòa trên mọi điểm; và luật pháp chỉ được dùng để
bảo đảm, hỗ trợ và điều chỉnh các liên hệ cho hợp với tự nhiên. Nhưng nếu
nhà làm luật nhận thức sai lầm về đối tượng của mình, và [lập pháp] trên
một nguyên tắc khác hẳn với nguyên tắc tự nhiên của sự vật; nếu nhà lập
pháp dựa trên nguyên tắc thiên về sự quy phục thay vì nguyên tắc tự nhiên
là tự do, hoặc thiên về của cải thay vì dân số, hoặc thiên về chiến tranh thay
vì hòa bình, thì luật pháp sẽ dần trở nên yếu kém, Hiến pháp sẽ bị thay đổi,
và quốc gia sẽ không ngừng bị xáo trộn cho đến khi nó bị hủy hoại hay bị
thay đổi. Rồi quy luật tự nhiên không ai chống đỡ nổi sẽ thống trị trở lại.
Chương 12: Sự phân chia luật lệ
Để duy trì trật tự trong mọi việc, hay để cho tình trạng của toàn thể Cộng
đồng được tốt đẹp nhất, ta phải xét đến vài sự tương quan. Trước hết là tác
động của toàn cơ cấu đối với chính nó, nghĩa là của toàn thể đối với toàn
thể, hay là của Hội đồng Tối cao đối với quốc gia, và sự tương quan này là
tương quan giữa nhiều cơ quan trung gian như ta sẽ thấy sau này.
Những luật lệ dùng để điều hành mối quan hệ này có tên là Luật Chính trị,
và cũng được gọi là Luật Căn bản – gọi như vậy cũng không phải là vô lý,
nếu đó là những luật tốt. Vì nếu trong mỗi nước, chỉ có một hệ thống luật
pháp tốt thì dân chúng phải giữ lấy nó; nhưng nếu hệ thống ấy xấu, thì
những luật lệ khiến cho hệ thống ấy xấu không thể được coi là căn bản?
Ngoài ra, trong mọi trường hợp, dân chúng luôn có thể thay đổi luật lệ,
ngay cả những luật lệ tốt đẹp của mình; và giả như dân chúng tự chọn làm
hại chính mình, thì ai có quyền ngăn cản họ?
Tương quan thứ hai là giữa các thành viên với nhau, hay giữa thành viên
với toàn thể cơ cấu; mối quan hệ giữa các thành viên nên càng nhỏ càng tốt,
