bản của cổ phiếu và nhà ở như lợi nhuận và tiền thuê nhà. Thay vào đó, tài chính
hành vi cho thấy: mọi người đã không hành xử thật hợp lý, bị tác động bởi mọi dạng
hành vi bản năng, và cũng có nhiều khả năng đi theo tâm lý bầy đàn.
Tuy nhiên, còn có các nghiên cứu về tâm lý học cũng đưa ra nhận xét rằng một số
xu hướng này sẽ biến mất khi thí nghiệm được thay đổi, trong đó các chủ thể đã
được giải thích rõ ràng về xác suất và các vấn đề.
Tôi thích lời nhận xét này, vì
nó ngụ ý rằng sẽ có lợi nếu chúng ta đào tạo nhiều hơn cho mọi người về đầu tư, về
các rủi ro và phần thưởng cũng như các hiểm nguy của bong bóng. Tuy nhiên, tôi
không nghĩ rằng điều đó làm vô hiệu ý tưởng rằng trong thực tế, các xu hướng này
đóng một vai trò đáng kể trong đầu tư. Hơn nữa, chúng ta biết rằng khi bong bóng
phát triển, những người vốn sẽ không là nhà đầu tư trong điều kiện bình thường cũng
bị hút vào thị trường và vì không có kinh nghiệm, thậm chí có nhiều khả năng đi
theo ý kiến chủ quan, hơn là một đánh giá hợp lý về rủi ro.
“CÁC BONG BÓNG HỢP LÝ”
Một phản đối quan trọng được nêu ra để chống lại các lý thuyết tiến bộ trong tài
chính hành vi là nếu trong bối cảnh toàn bộ hành vi không hợp lý này mà có các nhà
đầu tư có lý trí thì những người này sẽ chiến thắng trong dài hạn khi kiếm được
nhiều tiền hơn. Vì vậy, cuối cùng đồng tiền thông minh sẽ tiếp quản vì tất cả những
nhà đầu tư thua cuộc đã rút lui. Tuy nhiên, có thể lượng tiền “thông minh” sẽ không
đủ lớn hơn lượng tiền “ngớ ngẩn” khi bong bóng phồng lên.
Ví dụ như một số nhà quản lý quỹ hưu trí rất lo ngại về đợt bùng nổ thị trường
chứng khoán của Mỹ và Anh ngay từ năm 1996 và 1997 và đã rút lui. Nhưng khi thị
trường tăng trưởng một cách mạnh mẽ, các khách hàng của họ lại mất kiên nhẫn và
chuyển tiền đi nơi khác. Năm 2002, đợt khủng hoảng của thị trường đã giúp bào
chữa cho các nhà quản lý đó. Tuy nhiên đã quá trễ. Họ đã đánh mất rất nhiều hoặc
tất cả các khách hàng, và trong một số trường hợp, họ còn bị mất việc làm. Vấn đề là
hầu hết các nhà quản lý chuyên nghiệp đều được đánh giá theo một tầm nhìn tương
đối ngắn hạn. Chỉ một ít nhà quản lý được đánh giá trong lâu hơn một năm, thậm chí
nhiều người còn phải đối mặt với các đánh giá hàng quý.
Nhận xét này đã định hướng cho thuyết “bong bóng hợp lý”. Nếu có đủ số nhà
đầu tư không có cách tiếp cận thị trường dài hạn, thì việc những người khác bỏ qua
các quy tắc cơ bản cũng có thể xem là hợp lý. Vì vậy, cách đầu tư “thông minh” có
thể là đi theo bong bóng và cố ý tháo chạy trước khi bong bóng nổ tung. Đối với các
nhà đầu tư, rất khó phủ nhận rằng đây có thể là chiến lược đầu tư tối ưu, miễn là họ
