tư cao hơn lãi suất mà họ đang phải trả. Điều này có vẻ đúng. Tại các quốc gia lớn,
lợi nhuận trên vốn đầu tư trung bình khoảng 10% mỗi năm. Nhìn chung, lợi tức trên
các trái phiếu doanh nghiệp ở cấp độ đầu tư khoảng 6%-8% là hợp lý đối với các nhà
đầu tư và với các công ty đang đi vay.
PHẦN BÙ RỦI RO VỐN ĐẦU TƯ
Bây giờ chúng ta hãy xem xét đến cổ phiếu bằng cách nhìn vào phần bù rủi ro vốn
đầu tư (equity risk premium - ERP), là mức chênh lệch giữa thu nhập trên cổ phiếu
và thu nhập trên trái phiếu chính phủ. ERP là một trong những vấn đề được nghiên
cứu chặt chẽ trong tài chính và vẫn còn gây tranh cãi. Có những lý do hợp lý để nghĩ
rằng đầu tư vào cổ phiếu (stock) phải kiếm được nhiều tiền hơn là đầu tư vào trái
phiếu (bond). Thứ nhất là có nguy cơ phá sản, vốn thậm chí còn cao hơn trái phiếu
công ty vì trong trường hợp phá sản, những người nắm giữ trái phiếu sẽ được trả tiền
trước các cổ đông. Ngoài ra cổ phiếu không ổn định, do đó các nhà đầu tư có thể dễ
dàng phải đối mặt với một sự sụt giảm giá trị tạm thời là 10%-20% trong một năm,
ngay cả khi thị trường chính không giảm giá.
Tuy nhiên, trong lịch sử thị trường cổ phiếu đã có một số thị trường giảm giá kéo
dài. Chứng khoán Mỹ đã mất 26 năm để trở lại mức giá năm 1929 theo nghĩa thực.
Từ mức giá đỉnh năm 1968, cả Mỹ và Anh đều mất đến 14 năm. Gần đây hơn, giá trị
của thị trường chứng khoán Nhật Bản ngày nay vẫn còn thấp hơn một phần ba giá trị
đã đạt được trong năm 1989. Thậm chí tệ hơn, các thời điểm gây thất vọng này đã
diễn ra đồng thời với cuộc suy thoái khi việc làm đang gặp nguy cơ và việc kinh
doanh bị thất bại, vốn là khi mà các khoản đầu tư của mọi người cần phải hiệu quả
hơn bao giờ hết.
Nguyên nhân của việc ERP gây tranh cãi là các nghiên cứu về dữ liệu lịch sử cho
thấy rằng hơn 100 năm qua, mỗi năm các nhà đầu tư tại Mỹ và Anh đã nhận được
gần 6%-7% lợi nhuận thực tế từ cổ phiếu, và điều này có vẻ thật tuyệt vời khi so
sánh với lợi nhuận thực tế trên trái phiếu. Cổ phiếu của Anh có lợi nhuận 5,8% cao
hơn lạm phát, trong khi cổ phiếu Mỹ có tỷ suất lợi nhuận 6,7%. Như chúng ta đã
thảo luận trên đây, để so sánh, lợi nhuận trên trái phiếu chính phủ ở Mỹ chỉ cao hơn
lạm phát 1,6% và ở Anh là 1,3%.
Do đó phần bù rủi ro thực tế đã cao bất ngờ, ở mức 5,1% tại Mỹ và 4,5% tại Anh.
Các nghiên cứu học thuật đánh giá quy mô của phần bù cần phải thuyết phục các nhà
đầu tư mua cổ phiếu chứ không phải trái phiếu, xét về độ dao động của cả hai, sẽ đề
xuất rằng ERP nên vào khoảng gần 3%.
Một lý do cho sự bất thường này có thể
