và 2006 thì nó sẽ lại chạm đến giới hạn giá hợp lý và các nhà đầu tư có lẽ nên thận
trọng và bắt đầu giảm tỷ lệ”. Đây chính xác là những gì mà chúng ta đã thấy, khi
bong bóng nhà ở tại Mỹ và các nơi khác, cùng với sự phấn khích do tăng trưởng
kinh tế nhanh ở Trung Quốc, Ấn Độ, và các quốc gia mới nổi lên, đã đẩy giá cổ
phiếu lên cao hơn. Vào đầu năm 2007, tôi đã cảnh báo rằng sự hào phóng đã trở lại
và rằng các thị trường đang có nguy cơ giảm giá.
Nhiều thị trường chứng khoán mới nổi đã trải qua nhiều đợt bùng nổ khổng lồ
trong giai đoạn 2005-2007, đặc biệt là Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Nga. Hong
Kong cũng đã chứng kiến một đợt lớn, liên quan đến sự lạc quan về Trung Quốc.
Giá ở một số thị trường rõ ràng đã đi vào giai đoạn bong bóng – P/E cao hơn 20 lần
– ví dụ như trên 50 lần ở Trung Quốc, 30 lần ở Ấn Độ, và 21 lần ở Hong Kong. Tại
Brazil và Nga, lợi nhuận cũng tăng cao, do giá cả hàng hóa cao, giúp giữ hệ số P/E
dưới 20. Nhưng với tôi, các thị trường đó vẫn có vẻ giống bong bóng vì sự hồ hởi,
phấn khích quá mức; và cũng vì tôi đã xem bản thân giá cả hàng hóa, đặc biệt là giá
dầu, là một bong bóng. Lần này các định giá trong các thị trường chính đã không đạt
đến mức độ bong bóng, nhưng đã dao động khoảng 18-20 lần, mức giới hạn cao
nhất, và tôi đã quan tâm đến hai lý do. Thứ nhất, vào năm 2007, lợi nhuận đã đạt đến
các mức độ chưa từng có trong mối tương quan với GDP ở một số điểm, mang đến
rủi ro rất nghiêm trọng là nó không thể được duy trì. Một lo ngại khác của tôi là
bong bóng nhà đất, vốn đã đạt đến cấp độ cực đoan ở nhiều quốc gia và đã bắt đầu xì
hơi ở Mỹ, có thể ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế.
Tôi ước gì mình có thể nói rằng tôi đã nhìn thấy trước những sự kiện tai hại của
năm 2007-2008, nhưng mặc dù tôi đã ngày càng sợ hãi một kết quả tệ hại thật sự thì
cũng phải thú nhận rằng điều này chưa bao giờ là viễn cảnh chính mà tôi lường tới, ít
nhất là cho đến khi có quyết định cho phép Lehman Brothers phá sản vào tháng
9/2008. Tuy nhiên, được giúp đỡ bởi các phương pháp tiếp cận thị trường đã nêu ở
đây, tôi đã có thể dần giảm tỷ lệ cổ phiếu trong danh mục cá nhân trong suốt năm
2007 trước cuộc khủng hoảng và giảm thêm trong năm 2008, dựa trên quan điểm
rằng giá đã được định quá cao và các thị trường đơn giản là đã phát triển quá nóng.
Thị trường chứng khoán ngày nay với mức giá đã được giảm nhiều đã mở ra các cơ
hội mua vào với giá hấp dẫn. Quan điểm của tôi vẫn là các nhà đầu tư cần phải có
một danh mục đa dạng, nhưng như lịch sử đã cho thấy, mua cổ phiếu khi giá thấp và
hầu hết các nhà đầu tư đang bi quan sẽ tạo ra lợi nhuận trong dài hạn. Tôi không có
một quả cầu pha lê, và hơn nữa, vào lúc bạn đọc những dòng này thì thị trường vẫn
