KHO TÀNG TRUYỆN CỔ TÍCH - Trang 1412

Nghe kể chuyện, Từ Thức mới thấm thía lời nói của vợ. Chàng bùi ngùi
đứng nhìn cây đa mình trồng đầu ngõ bây giờ đã thành cổ thụ, cây to hàng
vầng, cành lá rườm rà, rễ buông từng chùm chi chít. Chàng thẫn thờ trước
đám đông đang vây quanh mình. Sau cùng Từ Thức trở lại chỗ xe mây, thì
không ngờ xe đã biến mất từ lúc nào. Buồn rầu vô hạn, chàng lại khăn gói
lần mò đến cửa Thần-phù, định bụng tìm lại hang cũ dẫn đến động tiên
nhưng mịt mù cây đá kín lối không thể tìm ra được nữa. Chàng đi, đi mãi,
về sau không biết là đi dâu. Từ đấy người ta gọi hang núi ở chỗ này là động
Từ Thức[1].

KHẢO DỊ

Một số chi tiết của truyện trên, có sách kể hơi khác.
Ví dụ như đoạn hội xem hoa:
Nhà vua một hôm định xây một cái thành trên một cánh đồng xa kinh đô.
Tự nhiên ở chỗ ấy mọc lên một cây không biết là cây gì có hoa lất lạ, vừa
đẹp vừa thơm. Các quan định đem dâng vua, bèn sai quân lính canh gác rất
kỹ. Tiếng đồn khắp nơi nên dân chúng kéo về xem rất đông. Có cô tiên
Giáng Hương ở một hòn đảo bốn bề đá dựng ngoài biển khơi nghe tin, cũng
về xem. Tiên sờ vào hoa không may hoa rụng, liền bị lính bắt[2].
Hay đoạn nói về lý do Từ Thức đòi về cõi trần:
Một hôm chúa tiên cùng quần tiên lên chầu thượng đế ăn tiệc bàn đào. Khi
ra đi có dặn các tiên đồng không được cho Từ Thức ra cửa sau. Nhưng Từ
Thức nghe lỏm được, tò mò lén ra cửa sau để xem cho biết, ra xem thì nhìn
thấy cõi trần. Dưới đó, mọi người đang làm ăn vui vẻ, Từ Thức bỗng động
lòng nhớ nhà. Lúc chúa tiên và quần tiên về, ông bèn xin về thăm quê v.v...
[3]

Người Nhật có truyện Người câu cá trẻ tuổi hình tượng phần nào giống với
truyện Từ Thức và truyện Giáp Hải (số 149, tập IV) của ta.

Một người câu cá ở tỉnh Tăng-gô một hôm gặp một em bé bắt được một