quá gấu va phải bí. Bí đứt cuống lăn xuống va phải gốc vừng. Vừng bị lay,
hạt nứt nẻ văng vào mắt gà đang kiếm ăn gầm đó. Gà mắt nhắm mắt mở mổ
nhầm phải tổ kiến vàng, kiến vàng bò toán loạn đốt phải chân sóc. Sóc đau
nhức, chạy lung tung đạp phải cây cùn ngứa. Quả cùn ngứa (vốn đụng đâu
làm ngứa đó) rơi, không may rụng trúng lưng trâu. Trâu ngứa quá chạy tìm
ao để dầm mình, không ngờ đạp phải mô đất. Mô đất lăn xuống ao đè bẹp
ruộng nòng nọc. Nòng nọc bèn bắt đền mô đất; mô đất đổ tại trâu; trâu đổ
tại cùn ngứa; cùn ngứa đổ cho sóc; sóc đổ cho kiến vàng; kiến vàng đổ cho
gà; gà đổ cho vừng; vừng đổ cho bí; bí đổ cho gấu; gấu cuối cùng đổ tại ve.
Ve đổ vấy cho "Then". Nòng nọc bèn kiện lên then. Then phán: -"Chưa tối
mà đã kêu thế là chính lệnh bất nhất. Vậy ve phải rút ruột đền cho nòng
nọc?". Bởi vậy ngày nay bụng con nòng nọc thì to, con ve không có ruột
[3] .
Ở truyện người Dao thì ve sầu cũng được trời giao nhiệm vụ như trên, tức
là báo tin trời sắp tối cho mọi giông vật biết. Nhưng ở đây lý do sinh ra vụ
kiện là vì hôm ấy ve lười không chịu đi kiếm ăn. Đói bụng ve cất tiếng kêu
ảo não không đúng lúc. Các thú vật nghe tiếng ve, như thường lệ vội vã
chạy về. Sóc chạy vội va cào cây chiêu cô piếu (loại cây có quả to bằng quả
bưởi có cùi dày ăn được). Quả chiêu cô piếu rụng, rơi đúng xuống lưng nai.
Nai giật mình chạy, vô tình dẫm phải rùa làm cho mai rùa bị rạn. Rùa bị
thương nặng kiện lên trời. Trời gọi nai đến. Nai đổ cho chiêu cô piếu.
Chiêu cô piếu đổ cho sóc. Sóc cuối cùng quy tội cho ve. Thế là ve ta bị trời
hành tội bằng cách rút ruột. Từ đấy ve kêu không đúng giờ đúng giấc, tiếng
kêu ai oán nên gọi là ve sầu. Còn rùa thì được trời chữa cho lành, nhưng
mai còn mang dấu vết rạn nứt, cho đến con cháu ngày nay vẫn còn [4] .
Một truyện khác cũng của người Dao lại gần với truyện của ta, nhưng ở đây
truyện được kể có phần nào thiếu lô-gic.
Sẹt sành (một loại chấu có càng to) chở thuế nộp cho vua, dọc đường trời
