rằng chưa làm việc này, chỉ mới gộp lại thành từng mục (grouper) chứ
không phải là chia loại (classifier). Tôi đồng ý như vậy, nhưng vẫn nghĩ
đến tình hình chung của việc nghiên cứu truyện cổ. Vào những năm 30, 40
của thế kỷ này, có nhiều người đã nghĩ đến việc phân loại. Chia loại lớn thì
có những cổ tích thần kỳ, cổ tích thế sự. Chia loại nhỏ thì phân ra cổ tích
diễm tình, cổ tích lịch sử, v.v... (còn nhiều nữa). Đã có những ý kiến phê
bình tính cách hình thức, hoặc sự ngộ nhận, sự xô bồ trong việc phân loại
này. Bộ Kho tàng của Nguyễn Đổng Chi đã không rơi vào sự lúng túng đó
trong khi xếp thành các mục. Mười mục trong bộ sách này được trình bày
theo các thứ tự:
1 Nguồn gốc sự vật
2. Sự tích đất nước Việt
3. Sự tích các câu ví
4. Thông minh, tài trí, sức khỏe
5. Sự tích anh hùng nông dân
6. Truyện phân xử
7. Truyện thần tiên, ma quỷ, phù phép
8. Đền ơn trả oán
9. Tình bạn, tình yêu, nghĩa vụ
10. Truyện vui tươi dí dỏm
Tôi nghĩ rằng, có hai điểm đang được lưu ý trong cách xếp mục (chưa nói
phân loại) này. Những cốt truyện được gộp vào một mục, đối chiếu với
những mục khác, như có ý đồ lần theo hướng đi của cổ tích trong tiến trình
chuyển đổi hình thái dần dà của xã hội Việt-nam. Chặng đường phát triển
của loại hình tự sự dân gian chưa ai phác ra, nhưng có lẽ sau thần thoại, sử
thi (Nguyễn Đổng Cho đã có riêng một cuốn Lược khảo về thần thoại Việt-
nam), thì các truyện khác phải ra đời ở từng chặng thời gian nào đó. Lần
theo mười mục của Nguyễn Đổng Chi có thể cảm nhận dấu vết thời đại (cố
nhiên không thể rành mạch như việc phân kỳ lịch sử) cho việc xuất hiện
