Ra tay cầm quyết bước lên trên tòa,
Siêu thăng thoát cả một nhà,
Từ đây phúc đẳng hà sa vô cùng.
Người Nghệ-an có hai truyện có tình tiết gần với truyện Quan Âm Thị
Kính:
1. Sự tích cây chay: Có cô con gái mới về nhà chồng. Một hôm chồng nằm
ngủ, nàng thấy ở cằm chồng có cây râu mọc ngược, bèn cầm dao toan cắt.
Chồng chợt tỉnh dậy thấy dao kề cổ, bèn kêu lên. Cha mẹ chồng chạy đến
nói: - "Tưởng là dâu thế nào, ai ngờ bạc ác, toan giết chồng". Cô gái kêu
trời mà khóc, khóc mãi, sau chết đứng hóa thành cây chay. Chay ăn với trầu
cũng hóa đỏ là vì tấm lòng son của cô gái nên mới như thế[2].
2. Đứa con của thần: Huyện Thanh-chương có một người đàn bà góa tên là
Huỳnh Thị Phước, 40 tuổi, xin vào chùa đi tu. Một đêm nọ nằm chiêm bao
thấy có một người mặt đỏ như son, mặc áo xanh. Tỉnh dậy, người dàn bà kể
lại với hòa thượng trụ trì chùa. Hòa thượng bảo: - "Có lẽ Thần Phật cho
nàng đứa con, vậy nàng nên ra khỏi chùa để sinh chồi nảy lộc, kẻo xóm
làng nghi". Sau đó người đàn bà sinh được một đứa con trai. Hương chức
làng bèn lên án hòa thượng, buộc hòa thượng phải nuôi đứa bé. Lên mười
tuổi, đứa bé học giỏi, nhưng chưa biết đặt tên nó là gì. Một đêm nọ, thần
báo mộng: - "Trên ngọn cây kia có khắc tên của nó. Vậy bảo trẻ em trèo lên
tìm xem". Sáng dậy, người ta tìm dược ba chữ Lương Quy Chính khắc trên
ngọn cây. Bèn dùng đặt tên cho đứa bé. Về sau đứa bé đi thi đỗ cao làm
quan to. Khi vị hòa thượng ở chùa chết, người làng lên khâm liệm mới biết
ông vốn là ái nam ái nữ[3].
Riêng vì sự tích Quan Âm cũng có nhiều dị bản. Việt-nam còn có Phật
thoại Bà chúa Ba hay là Quan âm Nam-hải tương đối phổ biến ở miền Bắc:
Xưa có Diệu Thiện, một nàng công chúa xinh đẹp con gái Diệu Trang
Vương, nàng có hai người chị: Diệu Thanh và Diệu Âm, cả ba kiếp trước
