thì đối với cổ tích Việt-nam, những thủ pháp này lại có phần xa lạ, ngay
những loại hình ngụ ngôn, khôi hài, tiếu lâm cũng không mấy khi dùng.
Những cách nói có tính chất tượng trưng, chẳng hạn "uống cạn nước sông",
"ăn hết một phòng bánh ngọt", hay "con ngựa chạy một ngày 7 vòng quanh
quả đất" hoặc "ném miếng thịt vào bếp, miếng thịt biến thành cái kéo",
v.v...thật không dễ dàng lọt tai các thế hệ thính giả truyện cổ tích Việt-nam
xưa cũng như nay. Nói thế không phải là truyện của chúng ta không biết
đến nói ngoa hoặc phóng đại, nhưng liều lượng của sự phóng đại bao giờ
cũng có giới hạn.
Ngay cả khi chịu ảnh hưởng cách nói của nước ngoài, truyện cổ tích dân
tộc cũng phải hoán cải lại sao cho hợp lý - đó là tính chừng mực về "độ"
trong tư duy nghệ thuật Việt-nam. Chẳng hạn như ở Khảo dị truyện số 64
đã so sánh: chịu ảnh hưởng của một số anh hùng ca truyện cổ của người
Tây-nguyên (Ba-na (Bahnar) và Ja-rai (Djarai)), về tình tiết nhân vật anh
hùng (Ghi-ông) ném cái khiên (mộc) lên trời rồi nhảy theo ngồi lên, để nó
đưa mình lên cửa nhà trời đánh nhau với địch thủ, một dị bản của truyện
Chàng Lía (số 64)cũng có tình tiết tương tự là Lía "thường có thói quen
phóng mâm thau lên trời" rồi nhảy theo ngồi lên, nhưng tính chừng mực về
"độ" ở đây không cho phép nhân vật vượt ra khỏi không gian nghệ thuật
của mình: Chàng Lía chỉ dùng mâm để... "đi thăm các sơn trại" của chàng.
Cũng vậy, ở truyện Sọ dừa của người Cham-pa, nhân vật anh hùng một
mình, không tay không chân mà chăn một lúc ba mươi vạn con trâu cho
nhà vua, trong khi đó, những dị bản của truyện Sọ dừa của người Kinh thì,
hoặc chỉ chăn năm chục con trâu cho một nhà giàu [8] , hoặc chăn một đàn
dê cho phú ông [9] , v.v...
Không chỉ sự ràng buộc trong tâm lý thực tiễn đã ảnh hưởng đến tưởng
tượng nghệ thuật của cổ tích, mà triết lý nhân sinh của người Việt cũng tác
động mạnh mẽ đến sự sáng tạo này. Chẳng phải không có lý khi cho rằng
trong tâm thức người Việt cổ truyền vốn đã ít chứa đựng cảm quan tôn
