Như vậy, chiều hướng tiến triển không rời xa nhân tính của nghệ thuật
truyện cổ tích thần kỳ là một thực tế không thể bác bỏ. Đây cũng là con
đường vận động trùng hợp với xu hướng nhích gần đến lý tính của tư duy
cổ tích dân tộc. Đó vừa là nội dung và cũng là nghệ thuật, góp phần tạo nên
những đặc trưng cũng như diện mạo riêng biệt của truyện cổ tích Việt-nam.
4. Tuy truyện thần kỳ của ta không nhiều, yếu tố thần kỳ không đậm, và
phải coi đây là một nhược điểm, nhưng bù đắp lại, tác giả truyện cổ tích
Việt-nam lại thường biết vận dụng yếu tố huyền ảo một cách uyển chuyển,
tạo nên những đột biến trong chất lượng truyện kể. Một trong những phong
cách của cổ tích Việt-nam là ở chỗ cái hư và cái thực thường lăn lộn hoặc
quyện vào nhau. Nhưng cái hư cái thực được trình bày ở đây không phải là
tùy tiện, ngẫu nhiên. Trái lại, nó là sự hiện thực hóa quan niệm luân hồi
hoặc số mệnh, hai động lực chủ yếu chi phối thế giới quan truyện cổ tích
nhiều dân tộc phương Đông. Do quan niệm luân hồi, nhân vật chính diện
