địa phương, trong đó có một đơn vị gồm 15 mẩu chuyện nhỏ [1] . Đó là
chưa kể các loại hình tự sự khác, như thần thoại, tiếu lâm, ngụ ngôn...
Từ hiện tượng trên, một nhận xét có thể rút ra là, bất kỳ ở đâu, trong khi
lưu hành truyện cổ tích, một số lượng không ít những truyện này thường
được người kể gắn vào một địa điểm hay một di tích, một nhân vật, một
phong tục, một sự kiện, một giống chim, một loài thú... đặc biệt của vùng
mình. Việc gán ghép nhiều lúc có vẻ khiên cưỡng hoặc không được hài hòa
cho lắm (ví dụ truyện Tấm Cám (số 154) đem áp đặt vào sự tích "Lý triều
đệ tam hoàng hậu" ở Siêu-loại, nay thuộc Bắc-ninh), nhưng ở nhiều truyện
thì lại có vẻ rất tự nhiên và y như thật, dầu vẫn biết đó là hư cấu (ví dụ
truyện Sự tích sông Nhà-bè hay là truyệnThủ Huồn (số 30) gắn vào sông
Nhà-bè, nay thuộc Sài-gòn, v.v...).Trong số 53 đơn vị truyện cổ sưu tầm ở
Ích-hậu nói ở trên, chỉ lấy 19 đơn vị cuối đã có: 3 đơn vị gắn với chùa đền,
2 gắn với cồn, 2 gắn với cánh đồng [2] , 1 với đê đập, 3 với tục lệ, còn nữa
đều gắn với nhân vật cụ thể. Và trong số 15 truyện nhỏ thì có: 1 gắn với
núi, 1 gắn với giếng [3] , 1 gắn với ao, 1 gắn với chợ, và 1 gắn với cánh
đồng.
Phải chăng có thể tìm thấy ở đây một đôi điều có giá trị gợi ý về sự hình
thành cổ tích truyền thuyết? Có nghĩa là đa số truyện cổ - nếu không nói tất
cả - đã được sáng tạo nên từ một đối tượng đặc thù nào đây (ví dụ một nhân
vật cá biệt, hay có tầm cỡ siêu việt; một địa danh hay di tích linh thiêng liên
quan đến những hiện tượng hiển ứng được dư luận không ngớt nhắc đi
nhắc lại; một vật nào đó là đầu mối của một sự kiện thu hút sự chú ý của
nhiều người, hay là một câu chuyện thú vị, một tấn bi kịch, hoặc hài kịch
khó quên, v.v...). Và ngược lại, cũng chính nhờ bắt nguồn từ một "đối
tượng" đột xuất, được cả vùng để ý tán dương hoặc chê trách, nên truyện
sớm đi vào trí nhớ qua nhiều lời đồn, lời kể, rồi từ những lời ấy cứ thêm
thắt dần mãi, cuối cùng thành truyện, được ghi chép và lưu truyền. Đó là
vấn đề rất đáng được các giới cổ tích học nghiên cứu kỹ lưỡng. Với nhận
