Trong kho truyện cổ tích Việt-nam, hầu như không thấy bóng dáng thành
thị, trừ một vài trường hợp hãn hữu có nói đến kinh kỳ, có phố xá đô hội
(Bà lớn đười ươi, số 91), có chợ phiên thị trấn (Bợm lại gặp bợm, số 76),
nói đến thương cảng nước ngoài (Con mụ Lương, số 84) v.v... Mặc dù có
rất ít truyện về thành thị nhưng truyện cổ tích lại không hiếm những đề tài
mà hình ảnh tầng lớp thương nhân đóng vai chủ chốt, thậm chí là đại
thương nhân hay phú thương, thường có ghe mành buôn bán khắp nơi, hoặc
trao đổi hàng hóa với nước ngoài, như các truyện Đồng tiền Vạn Lịch (số
41), Thạch Sùng còn thiếu mẻ kho (số 36), Con mụ Lương (số 84), Sợi bấc
tìm ra thủ phạm (số 112), Người đàn bà bị vu oan (số 109)... Tuy nhiên, đối
chiếu cốt truyện của những truyện này với những chuỗi dị bản đồng dạng
của cổ tích nước ngoài, ta có khuynh hướng tin rằng đấy là những cốt
truyện nhập tịch từ ngoài đến và nhập tịch bằng con đường thuyền buôn là
chủ yếu. Sỡ dĩ chúng sớm ổn định và bản địa hóa, vì nghề buôn vốn cũng
không xa lạ trong đời sống của người Việt thời trung đại. Nhất là vào các
thế kỷ XVI, XVII, XVIII hoạt động của nhiều thương cảng ở Bắc hà cúng
như ở Nam hà khá tấp nập, người nước ngoài đến buôn bán ở Việt-nam đã
gây nên một tâm lý xã hội mang tính hai mặt: vừa tò mò, thích thú, vừa
cảnh giác, khinh thường ("Ngô nhớn Ngô con răng trắng nhởn" - Tú
Xương). Kết cục thường không trọn vẹn của số phận hầu hết nhân vật trong
các truyện vừa dẫn, và những yếu tố có tác dụng "lạ hóa" ở những truyện
này chứng minh tâm lý hai mặt của người nông dân cũng như của kẻ sĩ
trong xã hội Việt cổ đối với nghề buôn đường biển mà họ cảm thấy như vẫn
là một đám "giang hồ tứ chiếng" với đạo đức có phần "phá cách", và lối
sống rất đỗi lạ lùng.
Kinh đô trong một số truyện cổ tích chúng ta cũng chỉ là nơi ở của vua
chúa, quý tộc, quan lại, nơi tích tụ giầu sang, tập trung những hội hè long
trọng, nơi qua lại của các bậc anh hùng hào kiệt, nơi các nho sĩ thường đến
đua tài, chứ chưa phải là nơi công thương nghiệp phát triển như ở phương
