Thực ra, đứng về bản chất mà nói, nhóm truyện "nữ kiệt" cũng là những
truyện đề cao sự phản kháng của người nữ đối với trật tự xã hội. Vì thế,
trên nhiều phương diện, chúng lại khá gần gũi với hai nhóm truyện mà
chúng tôi sẽ dẫn giải kế tiếp dưới đây, mặc dù xét từ tính thuần nhất của
chủ đề ca ngợi người nữ thì có thể giữa ba nhóm vẫn có nét khác nhau.
Nhóm truyện đáng nói sau "nữ kiệt" chính là "nữ quái" (kỳ quái). "Nữ
quái" bao gồm những nhân vật nữ có tính khí ngỗ ngược, không chịu khuôn
mình vào thói thường. Nếu "nữ kiệt" hấp dẫn tác giả dân gian ở tài trí, vũ
dũng, thì "nữ quái" lại hấp dẫn ở phong cách bướng bỉnh, ngang tàng. Họ
luôn luôn có những hành vi bị tập tục coi là "phạm thượng", như chống lại
phụ quyền và nam quyền. Họ bị người đời trách móc, đàm tiếu, đồn đại,
nhưng chính sự đồn đại cũng phản ánh một nghịch lý: ngay trong tâm lý sợ
hãi người ta đã rất thích thú trước một cái gì khác lạ, vượt lên trên tầm hiểu
biết của mình. các nhân vật Liễu Hạnh (số 137), Tiên Dung (số 28)... đều
thuộc loại người này. Cả hai mặt thích thú và sợ hãi đã cùng lúc tác động
đến tâm lý sáng tạo của dân gian, khiến nhiều nhân vật "nữ quái" được thể
hiện trong truyện cổ tích với một bản sắc đa dạng: vừa bị xem là thần tiên,
yêu ma, lại vừa là nơi ấp ủ niềm tin, gửi gắm khát vọng, ý chí tự do của
quần chúng. Ở chỗ này dân gian có khác với nho sĩ. Đối với loại nhân vật
đi quá khuôn phép, nho sĩ dù có đồng tình đến mấy vẫn phải trình bày họ
dưới hình thức phản diện, như Nguyễn Dữ trong truyện Ma cây gạo,
Nghiệp oan của Đào thị (Truyền kỳ mạn lục), trong khi đó nhãn quan dân
gian lại rộng rãi, phóng khoáng hơn, cho phép mình thể hiện họ như những
con người có cá tính, đầy sức sống, và có lúc có nơi còn bày tỏ không giấu
giếm thái độ đồng tình. Chỉ duy ở kết cục, bao giờ dân gian cũng thần kỳ
hóa nhân vật, cho họ đi vào cõi anh linh, không giữ lại gốc rễ thế tục của
họ, và như thế là về kết cấu cũng thống nhất với loại truyện "nữ kiệt". Phải
chăng thần kỳ hóa trong trường hợp này là một phương thức đáp ứng được
