là con người xả thân chứ không đòi hỏi người khác. Họ thuộc nhóm nhân
vật "nữ liệt" (tiết liệt).
Đứng dưới "nữ liệt" là nhóm nhân vật "nữ trí" (mưu trí). Họ bị đặt vào
những tình cảnh nguy ngập, tuyệt vọng, có khi tan nát gia đình, có khi bị
phụ bạc, bị lừa đảo, có khi chồng con gặp nạn hiểm, có khi chính mình bị
đe dọa tính mạng, nhưng không ai chịu buông xuôi theo số phận. Bằng đức
tính bền bỉ hiếm có và sự khôn ngoan rất mực, họ đã xoay đổi lại tình thế,
giành được phần thắng cuối cùng về mình. Ví dụ người vợ chàng thương
nhân trong Con mụ Lường (số 84), vợ chàng Dê trong Lấy chồng dê (số
128), vợ anh lái buôn Tình trong Người đàn bà bị vu oan (số 109), vợ cũ
của chàng Vạn Lịch trong Đồng tiền Vạn Lịch (số 41), vợ chàng ngốc trong
Bợm già mắc bẫy hay là mưu trí đàn bà (số 89)... Những con người này tuy
phải trải qua lắm phen tranh chấp, lăn lộn với cái ác, cái xấu, phải tính toán
trăm mưu ngàn kế, nhưng vẫn không mất đi bản tính thủy chung, trong
sáng của người phụ nữ phương Đông. Nếu căn cứ vào các câu chuyện cụ
thể, có thể nhận xét thêm: nhóm nhân vật "nữ trí" đều có liên quan ít hay
nhiều đến tầng lớp thương nhân, buôn bán. Như chúng tôi đã có dịp nhận
xét ở một chương trên, trong đời sống xã hội Việt cổ, nhãn quan nông dân
cũng vẫn có mặt bắt nguồn từ nhãn quan chính thống, nên luôn luôn coi
"thương" là thành tố "nghịch dị" đối với cộng đồng. Thành tố này theo họ
dễ gây ra sự tha hóa, lộn xộn về đạo đức. Cuộc đấu tranh của các nhân vật
"nữ trí" chính là để chống lại sự tha hóa đó, trả lại cho xã hội hệ giá trị cũ,
bền vững của nó.
Truyện cổ tích Việt-nam còn đề cập đến một loại nhân vật nữ chính diện
nữa mà phẩm hạnh tiêu biểu là sự kiên trì chịu đựng. Đó là nhóm nhân vật
nữ "nhẫn nại". Số phận của họ là lấy phải những anh chồng ngu ngốc, bạc
nhược, những kẻ "phá gia chi tử" nhiều lúc phũ phàng với vợ... nhưng họ
vẫn không đành tâm dứt bỏ, trái lại, cắn răng chịu đựng, thủy chung với
người mình đã gá nghĩa trăm năm. Chẳng hạn các nhân vật trong Gái
